GRODZISKO w archeologii to pozostałość po grodzie lub osadzie obronnej, najczęściej o zachowanej do naszych czasów formie terenowej w postaci wzniesienia otoczonego wałami drewniano-ziemnymi. W związku z pełnioną funkcją starano się je budować w taki sposób by maksymalnie wykorzystywać naturalne ukształtowanie terenu – na wzniesieniach, cyplach, wyspach, terenach bagiennych lub w międzyrzeczach. Wałami i palisadami odcinano do nich dostęp od stron gdzie podejście było najłatwiejsze.
KIEDY BUDOWANO GRODZISKA?
Na terenie dzisiejszej Polski grody budowano głównie w dwóch okresach: w późnej epoce brązu i wczesnej epoce żelaza oraz we wczesnym średniowieczu. Ich pewną odmianą są tzw. obiekty typu motte (czy inaczej gródki stożkowate) budowane w późnym średniowieczu przez drobne rycerstwo i możnowładców.
ILE JEST W POLSCE GRODZISK?
Na terenie Polski zachowało się około 2500 grodzisk, przy czym liczba cały czas się powiększa. Głównie dzięki wykorzystywaniu nowoczesnych metod teledetekcji. Większość z nich podlega ochronie prawnej na mocy wpisu do rejestru zabytków, jednak wiele niszczonych jest systematyczną orką, wybieraniem piasku. Grodziska wyróżniają się w terenie w formie widocznego do dziś obrysu wałów lub fosy, albo nasypu w postaci stożka. W większości są wyłączone spod użytku rolnego lub ich powierzchnia jest zalesiona.
NAJBARDZIEJ ZNANE GRODZISKA W POLSCE
Nie do końca oczywisty jest podział pomiędzy grodziskiem a osadą obronną. Poglądy różnią się w zależności od badacza. Przyjmując, że można je liczyć to najbardziej znanym jest pewnie łużycka osada obronna z Biskupina. A jeśli chodzi o przykłady bezdyskusyjne, to z epoki żelaza są to: Karpacka Troja, Wicina, Chotyniec czy Góra Zyndrama. Średniowiecznych zaś jest jeszcze więcej i jeszcze częściej znajdują się na nich różnego rodzaju skanseny jak grodzisko Owidz, Bródno Stare, Sopot, Żmijowiska, Grzybowo etc. Nie wspominając już nawet o tych, po których pozostało jedynie wzniesienie lub wały. Jeśli dobrze poszukać to w każdej gminie pewnie można znaleźć jedno…
SKĄD NAZWA GRODZISKO?
Jak cmentarzysko i parę innych, w archeologii pozostałość po danym obiekcie określa się dodając specyficzną końcówkę. Są oczywiście wyjątki, bo np. osady są po prostu osadami. W końcu “Polska język trudna język”. Sam termin “gród” znany prawie we wszystkich językach indoeuropejskich i wywodzi się od praindoeuropejskiego rdzenia *g’herdh-, wspólnego w językach germańskich i słowiańskich. Na terenie słowiańszczyzny *gordъ oznaczało „umocnienie, ogrodzoną osadę”. Radziej używanymi zamiennikami są grodziszcze lub horodyszcze. W świadomości lokalnej, można znaleźć wiele innych starodawnych określeń jak okopy, kopce, oraz różnego rodzaju góry i szańce, np. góry konkretnych postaci, lisie góry, szwedzkie góry, stare szańce, szwedzkie szańce. Często ich obecność bowiem błędnie wiązano z czasami potou szwedzkiego. Po angielsku najczęściej używane jest słowo hillfort. Jeśli ktoś chce zwrócić uwagę na to, że chodzi o wczesnośredniowieczny słowiański obiekt używa się słowa burgwall (które nomen omen jest niemieckie), a jeszcze rzadziej określenia gord – to jednak kojarzą już tylko specjaliści.
BADANIA I ODKRYCIA NA TEMAT GRODZISK OPISANE NA STRONIE ARCHEOLOGIA ŻYWA
