Podział na epoki historyczne i archeologiczne

Od pradziejów, przez starożytność, średniowiecze, nowożytność aż po czasy współczesne. Archeologia nie zna żadnych granic, a Archeologia Żywa stale stara się śledzić i relacjonować wszystkie najważniejsze odkrycia, badania i wydarzenia.

EPOKA KAMIENIA

Najwcześniejsza i najdłuższa z trzech klastycznych epok prehistorycznych obejmująca okres od pojawienia się pierwszych używanych przez człowieka narzędzi kamiennych (najwcześniej w Afryce ok. 2,6 mln lat temu), aż do momentu zdobycia umiejętności masowego wytwarzania przedmiotów metalowych. Dzieli się ją na paleolit (górną epokę kamienia), mezolit (środkową epokę kamienia) i neolit (młodszą epokę kamienia). U nas w Polsce jednak zdecydowana większość odkryć datowanych jest na neolit, kiedy to pojawiły się pierwsze społeczności rolników.

EPOKA BRĄZU

Nazwa tej epoki pochodzi od używanych wówczas powszechnie narzędzi z nowo wprowadzonego surowca – brązu, czyli stopu miedzi z cyną. Epoka ta ma zróżnicowane ramy czasowe, zależne od terenu występowania. Najwcześniej, w Egipcie i na Bliskim Wschodzie (Dżemdet Nasr), za początek epoki brązu przyjmuje się umownie rok 3400 p.n.e., w Europie Południowej 2800 p.n.e., na terenach dzisiejszych wschodnich Niemiec i zachodniej Polski 2200 p.n.e. Koniec epoki brązu przypada na lata 1000–700 p.n.e.

EPOKA ŻELAZA

To epoka, w której żelazo stało się głównym surowcem w wytwarzaniu narzędzi. Ramy czasowe epoki żelaza są różne i uzależnione od stref geograficznych, zróżnicowania kulturowego i rozwoju społeczno-gospodarczego. Najstarsze wyroby z kutego żelaza (głównie pochodzenia meteorytowego), pochodzą z XV i XIV wieku p.n.e. z terenów gdzie ludność zamieszkiwała państwo Hetytów (Azja Mniejsza). Stamtąd żelazo przez Palestynę dotarło do Egiptu, i dalej do Mezopotamii i Iranu. Następnie na Kaukaz, w XII w p.n.e. do Grecji oraz w XI-X w. p.n.e. do Italii. Do dalszych części Europy żelazo dotarło przez Półwysep Bałkański oraz Kaukaz. W znaczeniu historycznym epoka żelaza trwa do dziś (w sensie archeologicznym skończyła się w XIII w.)

STAROŻYTNOŚĆ

To pierwsza epoka stricte historyczna i to od niej zwykle rozpoczyna się naukę historii w szkołach. Obejmuje ona dzieje od powstania pierwszych cywilizacji Bliskiego Wschodu, Europy i Afryki Północnej do około V wieku n.e. W odniesieniu do Grecji i Rzymu nazywana jest zamiennie antykiem. W stosunku do podziału archeologicznego pokrywa się z epoką brązu i epoką żelaza.

ŚREDNIOWIECZE

Epoka w historii Europy trwająca od V do XV wieku, która rozpoczęła się wraz z upadkiem cesarstwa zachodniorzymskiego i trwała do epoki renesansu i wielkich odkryć geograficznych. W sensie archeologicznym koniec średniowiecza wyznacza zmierzch epoki żelaza. Jeszcze do niedawna powszechnie uznawane jako czas ciemnoty i przesądów dziś powoli odchodzi się od takiego rozumienia wieków średnich.

NOWOŻYTNOŚĆ

Epoka w historii Europy trwająca od początku XV do końca XVIII wieku.  Realnymi wyznacznikami przejścia od średniowiecza do nowożytności są przemiany kulturowe, polityczne, państwowe, ideologiczne i w ograniczonym stopniu techniczne. W historii świata za umowne zakończenie epoki najczęściej uznaje się wybuch rewolucji francuskiej, a rzadziej kongres wiedeński.

WSPÓŁCZESNOŚĆ

Epoka w historii Europy trwająca od końca nowożytności do dnia dzisiejszego.

NOWY ŚWIAT

Każdy region świata ma własną, lokalnie dopasowaną chronologię dziejów i tak jest również w przypadku obu Ameryk. Naukowcy badający historię kultur prekolumbijskich Mezoameryki ustalili na przykład podział na pięć okresów. Jako, że badania Polaków w Amerykach stanowią stosunkowo mały procent polskiej archeologii (choć ważny w skali światowej), wszystkie artykuły o tej tematyce umieściliśmy w jednej kategorii.

PRZEKROJOWO

Czasem archeolodzy lubią popatrzeć na sprawy z szerokiego punktu widzenia. Tutaj trafiają artykuły, których nie jesteśmy w stanie zaklasyfikować do jednej epoki.