sztuka gotycka

SZTUKA GOTYCKA to styl w sztuce, który rozwinął się w Europie Środkowej i Zachodniej w XII i XIII wieku. Sztuka gotycka jest głównie znana z architektury, takiej jak kościoły i katedry z wysokimi, wąskimi ścianami, sklepieniami gotyckimi i bogatą dekoracją. Inne formy sztuki gotyckiej to rzeźba, malarstwo, tkaniny i rękodzieła.

Jakie są typowe cechy stylu gotyckiego w architekturze?
Charakterystyczne cechy stylu gotyckiego w architekturze to:
1) Wysokie, wąskie ściany i wieże – architektura gotycka jest znana z wysokich, wąskich ścian i wież, które umożliwiają dużą ilość światła i uwydatniają wysokość budynku.
2) Sklepienia gotyckie – są zazwyczaj w kształcie łuków, co umożliwia wytwarzanie wnętrz o dużej powierzchni.
3) Bogate dekoracje – gotyckie budynki są często ozdobione pięknymi rzeźbami, witrażami i innymi elementami dekoracyjnymi, które nadają im niezwykły wygląd.
4) Użycie światła i cienia – budynki były projektowane tak, aby uwydatniać światło i cień, co dodaje trójwymiarowości i głębi.
5) Ostro zakończone łuki – ich użycie dodaje elegancji i lekkości budynkom.
6) Motywy kwiatowe i liściaste

Skąd wzięła się nazwa gotyk?
Słowo 'gotyk’ w odniesieniu do sztuki było początkowo używane jako synonimu dla 'barbarzyńskiego’ i było używane pejoratywnie. Jego późniejsi krytycy uważali ten rodzaj średniowiecznej sztuki za nieokrzesany i zbyt odległy od estetycznych proporcji i kształtów sztuki antycznej. Twórcy renesansowi uważali, że zdobycie i zniszczenie Rzymu przez Wizygotów w 410 roku doprowadziło do upadku świata klasycznego i wszystkich wartości, którymi warto się kierować.

Określenie 'gotyk’ dla tej sztuki zostało użyte po raz pierwszy w liście Raphaela do papieża Leona X ok. 1518 roku, a następnie stało się popularne dzięki włoskiemu artyście i pisarzowi Giorgio Vasari, który użył go już w 1530 roku, nazywając sztukę gotycką „potworną i barbarzyńską”. I choć w praktyce styl gotycki nic z Gotami wspólnego nie miał, a tym bardziej nic wspólnego nie ma z potwornościami, to określenie pozostało.

Gotyk na ziemiach dzisiejszej Polski – przykłady budowli
Na ziemiach dzisiejszej Polski styl gotycki pojawił się w XIII wieku i trwał do XV wieku. Jednymi z najstarszych zabytków są te powstałe z inicjatywy cystersów, którzy zastosowali elementy wczesnogotyckie w 1214 roku w kościele Cysterek w Trzebnicy (sklepienie żebrowe w krypcie wschodniej i pod emporą) oraz w kościołach zakonnych w Jędrzejowie z 1210 roku i Koprzywnicy. Najważniejszymi dziełami sztuki gotyckiej w Polsce są kościoły i katedry, takie jak katedra św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu, katedra Wawelska w Krakowie czy kościół św. Piotra i Pawła w Gdańsku. Inne ważne dzieła to rzeźby i witraże. W Polsce gotyk kojarzy się z czasami królestwa Kazimierza Wielkiego i jego następców, kiedy kraj był znaczącą potęgą na mapie Europy.

Artykuły związane z zabytkami sztuki gotyckiej opublikowane na stronie czasopisma Archeologia Żywa