Zabytek jest materialnym świadectwem historii – przekazuje wiedzę o czasach, w których powstał. Mówi nam nie tylko o ówczesnej kulturze, ale także, osiągnięciach w sztuce, nauce czy gospodarce.
Zabytek w języku potocznym to każdy wytwór działalności człowieka, będący świadectwem minionej epoki (pamiątką przeszłości). Najbardziej wartościowe zabytki, zwane przez archeologów również artefaktami, posiadają wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Jednocześnie, choć często jest kluczowym, czas ich powstania nie przesądza o ich zabytkowości. Równie często to unikatowość, czyli liczba znanych nam egzemplarzy lub przykładów danego wytworu działalności człowieka, przesądza o jego wartości.
Zabytki dzielimy na obiekty ruchome, zwane również artefaktami, oraz nieruchome. Te pierwsze są to zazwyczaj mniejsze lub większe przedmioty, takie jak ceramika, biżuteria, narzędzia, uzbrojenie etc. Do tych drugich należą wszystkie rzeczy, których nie jesteśmy w stanie przenieść ręcznie, czyli zabytkowa drobna zabudowa, budynki, obiekty archeologiczne czy całe stanowiska archeologiczne.
Nauki humanistyczne zasadniczo i nie stworzyły jednej, uniwersalnej definicji zabytku przydatnej wszystkim naukom, co powoduje szereg nieporozumień. Nawet pomimo tego, że w Europie kwestie legalne związane z zabytkami są regulowane m.in. przez Kartę Wenecką, w zależności od kraju spotykamy się z różnymi definicjami zabytków. Najważniejsze zabytki w skali światowej znajdują się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
Niezwykle rzadki nóż bojowy, pochodzący najprawdopodobniej ze Skandynawii i mający ponad 1,2 tys. lat, odkryli archeolodzy we Wdeckim Parku Krajobrazowym (woj. kujawsko-pomorskie). Znaleziono go przypadkowo, bo w czasie poszukiwań pola bitwy późniejszego o kilka stuleci. Badacze przeanalizowali ukształtowanie terenu, prawdopodobny przebieg dawnych szlaków i … Czytaj więcej…
Istnieje wiele mitów dotyczących technologii obróbki metali przez budowniczych piramid egipskich. Najpopularniejsze z nich głoszą, że do naszych czasów nie zachowały się żadne narzędzia, które można zbadać, oraz że starożytni Egipcjanie znali tylko czystą miedź. Ani jedno, ani drugie nie jest jednak prawdziwe: ostatnie … Czytaj więcej…
Jednym z najbardziej intrygujących odkryć z Pasymia jest… nóż. Nóż niezwykły. Nóż posiadający dwa ostrza. Został znaleziony w palenisku, wewnątrz budynku mieszkalnego datowanego na VIII-IX w. Po odkryciu wywołał niemałe zamieszanie i przez dłuższy czas nie byliśmy pewni z czym tak naprawdę mamy do … Czytaj więcej…
Dziesiątki nieznanych rodzajów tekstyliów zidentyfikowała na odciskach pieczętnych z Grecji epoki brązu dr hab. Agata Ulanowska z Uniwersytetu Warszawskiego. Według badaczki jej analizy wielokrotnie zwiększają wiedzę na temat m.in. tkanin, sznurków czy wyrobów z wikliny. W większości krajów świata, również w Grecji, w czasie … Czytaj więcej…
Badania radiologiczne starożytnej mumii, do tej pory uznawanej za kapłana Hor-Dżehutiego, wykazały, że jest to ciało kobiety w ciąży. Pochodziła z elity społeczności tebańskiej i została starannie zmumifikowana, owinięta w tkaniny i wyposażona w bogaty zestaw amuletów. To jedyny taki przypadek znany nauce, a … Czytaj więcej…
W zbiorach Działu Archeologii Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu znajduje się niepozorny, ale bardzo interesujący zabytek. Jest to duży fragment ceramicznego naczynia, przypuszczalnie z napisem runicznym lub jego naśladownictwem. Jest on jednym z wielu zabytków, które podziwiać można na wystawie czasowej Najcenniejsze. W 1931 roku … Czytaj więcej…
Latem 2020 roku Muzeum Nadwiślańskie w Kazimierzu Dolnym prowadziło kierowane przez mgr Annę Kacprzak badania wykopaliskowe na północnej osadzie wczesnośredniowiecznego zespołu osadniczego w Żmijowiskach (gm. Wilków, woj. lubelskie). Celem tego sezonu było odsłonięcie pełnego zarysu budowli, której narożnik odkryliśmy podczas wykopalisk w 2016 roku. … Czytaj więcej…
Podczas wykopalisk na stanowisku Břeclav-Lány, położonym na południowych Morawach w Czechach, natrafiono na fragment zabytku z kości zwierzęcej pokrytej runami fuþark. Jest to pierwszy, i na dodatek dobrze udokumentowany, przedmiot runiczny odkryty w kontekście nie-germańskim! Według czeskich badaczy, do tej pory nauka nie posiadała … Czytaj więcej…
Góry i Pogórze Kaczawskie to obszar, na którym w wielu wioskach i miasteczkach zachowały się romańskie kościoły, a w nich prawdziwe skarby – średniowieczne polichromie. Prócz założeń sakralnych do dziś przetrwała na tym obszarze także wyjątkowa średniowieczna wieża mieszkalna, a w niej unikalne w … Czytaj więcej…
„Felieton dudziarza – rzecz o historii, muzyce oraz rekonstrukcji historycznej wieków minionych” to cykl 13 filmów-felietonów o charakterze historyczno-muzycznym zrealizowany przez gnieźnieńskiego dudziarza Mikołaja Woźniaka w ramach „Kultury w sieci” – programu stypendialnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Filmy dostępne są do obejrzenia w … Czytaj więcej…
