GEOFIZYKA to nauka, która bada Ziemię, wykorzystując metody fizyki. Geofizycy zajmują się badaniem takich rzeczy jak trzęsienia ziemi, wulkanów, pola magnetycznego Ziemi czy ruchów płyt tektonicznych. Ich celem jest zrozumienie, jak działa nasza planeta, jak jest zbudowana i jakie procesy w niej zachodzą. Można to porównać do robienia zdjęć wnętrza Ziemi za pomocą specjalnych narzędzi i metod.
Geofizyka w archeologii
W archeologii geofizyczne metody prospekcji należą do szerszego grona metod tzw. archeologii niedestrukcyjnej. W przeciwieństwie do najbardziej znanej metody wykopaliskowej, która bezpowrotnie niszczy badane obiekty i stanowiska, metody nieinwazyjne pozwalają sprawdzić nam co kryje się pod ziemią, bez potrzeby ich rozkopywania.
Po co metody nieinwazyjne?
Jedną z największych trudności w badaniach archeologicznych jest wyznaczenie miejsca rozpoczęcia badań. Zwykle podstawą do tego są wyorane lub wykopane przypadkowo zabytki. Jednak takie stanowiska są już w znacznej mierze zniszczone. Największy potencjał poznawczy mają stanowiska, na których pozostałości struktur po dawnych społecznościach są najmniej zniszczone, a więc zwykle niedostrzegalne na powierzchni. Archeologia podejmująca takie badania zyskała miano niedestrukcyjnej, ponieważ podczas rozpoznawania tych struktur nie dochodzi do ich zniszczenia, do czego nieuchronnie prowadzi metoda wykopaliskowa.
Jak działają metody geofizyczne?
Aparatura GPR umożliwia bezinwazyjne rozpoznanie obiektów archeologicznych i geologicznych nawet do głębokości kilkudziesięciu metrów, w zależności od rodzaju urządzenia i doboru anten. Różne metody geofizyczne polegają na obserwacji i analizie zmian badanych parametrów takich jak zróżnicowanie przewodnictwa prądu elektrycznego, natężenia pola magnetycznego pomiędzy obiektami archeologicznymi a ich otoczeniem. Oznacza to, że dzięki zastosowaniu specjalistycznej aparatury można uzyskać obraz znajdujących się pod ziemią obiektów archeologicznych w postaci mapy/wykresu badanego terenu.
Najczęściej stosowane metody geofizyczne w archeologii
Najczęściej wykorzystywanymi metodami są: metoda georadarowa, metoda elektrooporowa, metoda elektromagnetyczna, metoda magnetyczna. Poza nimi istnieją również metoda grawimetryczna i sejsmiczna, ale z nich korzysta się o wiele rzadziej.
Poniżej przykłady badań, w których wykorzystywany z mniejszym lub większym sukcesem badania geofizyczne
Jedną z najważniejszych osad południowego Cypru w epoce brązu, czyli sprzed ponad 3 tys. lat, bada międzynarodowy polsko-austriacko-włoski zespół archeologów. Za nimi pierwszy sezon badań, który ujawnił szereg nieznanych dotąd budynków. Mowa o stanowisku archeologicznym Erimi Pitharka. Zlokalizowane jest w dolinie rzeki Kouris na … Czytaj więcej…
Od ubiegłego roku trwają prace konserwatorskie w kaplicy Jana Olbrachta w Katedrze na Wawelu. Badacze mieli nadzieję znaleźć grób króla pod posadzką, i choć natrafiono na komorę grobową, to wciąż nie mamy pewności czyje szczątki w niej pochowano. Kaplica Jana Olbrachta powstała po 1501 … Czytaj więcej…
Pozostałości po osadzie sprzed ponad 3,2 tys. lat na stanowisku archeologicznym Pefkakia położonym obok miasta Volos w Grecji są m.in. celem badań grecko-polskiego zespołu naukowców, który w lipcu prowadzi tam pomiary geofizyczne i a we wrześniu wykona serię odwiertów. Stanowisko Pefkakia położone jest w … Czytaj więcej…
Przedhistoryczne dzieje Suwalszczyzny znane są głównie z badań, które rozpoczęły się w latach 50. XX wieku. Zespół młodych naukowców zainicjował wówczas – niezwykle nowoczesny i wyprzedzający swoje czasy – projekt interdycyplinarnych badań nad pradziejami Suwalszczyzny. Dziś, są one weryfikowane. Badacze (archeolodzy, antropolodzy, językoznawcy, przyrodnicy … Czytaj więcej…
Już tysiąc lat temu w miastach projektowano z rozmysłem zielone przestrzenie. Mają na to dowody polscy archeolodzy, którzy natknęli się na pozostałości po ogrodzie na terenie średniowiecznego miasta Soba obok Chartumu w Sudanie. Soba znajduje się obecnie na przedmieściach Chartumu i jest jednym z … Czytaj więcej…
Szereg reliktów przeszłości, z późnej starożytności i średniowiecza, znalazł zespół archeologów pod Warszawą. Na polach niewielkiej miejscowości Zaborów, leżącej tuż przy granicy Puszczy Kampinoskiej, naukowcy odkryli świadectwa istnienia ważnego ośrodka osadniczego w późnej starożytności. Kompleks ten znajduje się w granicach zachodniomazowieckiego centrum metalurgii żelaza kultury … Czytaj więcej…
Pozostałości domostwa sprzed ok. 5 tys. lat odkrył w czasie wykopalisk polsko-mołdawski zespół archeologów w Gordineşti (północna Mołdawia). Dzięki badaniom geofizycznym wiadomo, że zabudowania powstały wokół pustego placu. Osiedle obronne w Gordineşti odkrył w 1971 r. Valentyn Dergachev z Mołdawskiej Akademii Nauk. Do 2016 … Czytaj więcej…
Monumentalne, kamienne budowle zachowane do pół metra wysokości, odkryli w Marei w północnym Egipcie polscy archeolodzy. Mieszkali w nich w VI w. pielgrzymi, którzy byli w drodze do chrześcijańskiego sanktuarium w Abu Mena. Marea to osada portowa, położona nad jeziorem Mareotis, założona jeszcze w … Czytaj więcej…
Stanowisko kultury przeworskiej we Wrzępi znane było archeologom od lat 90′. Wtedy też w ramach realizacji projektu Archeologicznego Zdjęcia Polski, na powierzchni pola odkryto bardzo liczne fragmenty naczyń zasobowych. I choć już w trakcie wykopalisk w 1995 r. natrafiono na pierwsze ślady wiązane z … Czytaj więcej…
Wsie, w których 5,5 tys. lat temu mieszkali budowniczowie tzw. grobowców kujawskich – określanych czasami „polskimi piramidami” – odkryli archeolodzy dzięki zastosowaniu m.in. dronów. Ówczesne osady były niewielkie – mieszkało w nich do 10 rodzin w lekkich, drewnianych konstrukcjach. Grobowce megalityczne typu kujawskiego (określenie … Czytaj więcej…
