GEOFIZYKA to nauka, która bada Ziemię, wykorzystując metody fizyki. Geofizycy zajmują się badaniem takich rzeczy jak trzęsienia ziemi, wulkanów, pola magnetycznego Ziemi czy ruchów płyt tektonicznych. Ich celem jest zrozumienie, jak działa nasza planeta, jak jest zbudowana i jakie procesy w niej zachodzą. Można to porównać do robienia zdjęć wnętrza Ziemi za pomocą specjalnych narzędzi i metod.
Geofizyka w archeologii
W archeologii geofizyczne metody prospekcji należą do szerszego grona metod tzw. archeologii niedestrukcyjnej. W przeciwieństwie do najbardziej znanej metody wykopaliskowej, która bezpowrotnie niszczy badane obiekty i stanowiska, metody nieinwazyjne pozwalają sprawdzić nam co kryje się pod ziemią, bez potrzeby ich rozkopywania.
Po co metody nieinwazyjne?
Jedną z największych trudności w badaniach archeologicznych jest wyznaczenie miejsca rozpoczęcia badań. Zwykle podstawą do tego są wyorane lub wykopane przypadkowo zabytki. Jednak takie stanowiska są już w znacznej mierze zniszczone. Największy potencjał poznawczy mają stanowiska, na których pozostałości struktur po dawnych społecznościach są najmniej zniszczone, a więc zwykle niedostrzegalne na powierzchni. Archeologia podejmująca takie badania zyskała miano niedestrukcyjnej, ponieważ podczas rozpoznawania tych struktur nie dochodzi do ich zniszczenia, do czego nieuchronnie prowadzi metoda wykopaliskowa.
Jak działają metody geofizyczne?
Aparatura GPR umożliwia bezinwazyjne rozpoznanie obiektów archeologicznych i geologicznych nawet do głębokości kilkudziesięciu metrów, w zależności od rodzaju urządzenia i doboru anten. Różne metody geofizyczne polegają na obserwacji i analizie zmian badanych parametrów takich jak zróżnicowanie przewodnictwa prądu elektrycznego, natężenia pola magnetycznego pomiędzy obiektami archeologicznymi a ich otoczeniem. Oznacza to, że dzięki zastosowaniu specjalistycznej aparatury można uzyskać obraz znajdujących się pod ziemią obiektów archeologicznych w postaci mapy/wykresu badanego terenu.
Najczęściej stosowane metody geofizyczne w archeologii
Najczęściej wykorzystywanymi metodami są: metoda georadarowa, metoda elektrooporowa, metoda elektromagnetyczna, metoda magnetyczna. Poza nimi istnieją również metoda grawimetryczna i sejsmiczna, ale z nich korzysta się o wiele rzadziej.
Poniżej przykłady badań, w których wykorzystywany z mniejszym lub większym sukcesem badania geofizyczne
Ziemia Lelowska to region o bogatej historii, której początki sięgają XII wieku. W ostatni weekend zakończył się kolejny etap badań archeologicznych w Staromieściu, które przyniosły niezwykłe odkrycia z okresu początków funkcjonowania dawnej osady. Prace prowadzone przez Lelowskie Towarzystwo Historyczno-Kulturalne pod kierownictwem Bartosza Karolczyka, archeologa … Czytaj więcej…
Badania archeologiczne na stanowisku Żagań-Lutnia 5 pozwoliły na potwierdzenie obronnej funkcji istniejącego w tym miejscu w epoce żelaza grodziska – poinformował Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków. „Tegoroczne badania archeologiczne pozwoliły włączyć badane stanowisko do katalogu zweryfikowanych grodzisk z wczesnej epoki żelaza, które znajdują się na … Czytaj więcej…
Zasięg zabudowy z czasów starożytnych i średniowiecznych portowego miasta Sopara w zachodnich Indiach udało się ustalić polsko-indyjskiemu zespołowi archeologów. W pierwszych wiekach naszej ery port łączył kontynent azjatycki ze Śródziemnomorzem. Bez prowadzenia wykopalisk naukowcy pozyskali mnóstwo nieznanych do tej pory informacji na temat Sopary … Czytaj więcej…
Jesienią 2022 roku Stowarzyszenie Starożytników zrealizowało projekt „Gródek strażniczy Ostrów–Zawyki – wieloaspektowe badania weryfikacyjne”. Nasze zadanie polegało na zweryfikowaniu istnienia wczesnośredniowiecznego gródka strażniczego, wpisanego do rejestru zabytków archeologicznych jako „grodzisko Ostrówek w Zawykach”. Gródek – wyraźnie odznaczające się w wizualizacjach LiDAR koliste wzniesienie, zlokalizowane … Czytaj więcej…
O tym, jak działalność człowieka wpłynęła na zabytki Lednickiego Parku Krajobrazowego (woj. wielkopolskie), piszą naukowcy w tomie „Między wodą, ziemią i powietrzem”. Do analiz wykorzystali m.in. lotnicze skanowanie laserowe, zdjęcia lotnicze, ale również nurkowali w Jeziorze Lednickim. Lednicki Park Krajobrazowy w woj. wielkopolskim utworzono … Czytaj więcej…
Postanowiłem poświęcić chwilę na obejrzenie na Netflixie nowego dokumentu Grahama Hancocka pt. „Prehistoryczna apokalipsa”. Podjąłem się tego głównie dlatego, że wiem jak bardzo docenia on moją pracę… Drugim powodem było to, że skończyłem oglądać drugi sezon „Warrior Nun”, który swoją drogą, jak dotąd wydaje … Czytaj więcej…
Narodowy Instytut Dziedzictwa filmowo poinformował nas o pracach nad „Programem AZP+. Nieinwazyjne wsparcie zarządzania dziedzictwem archeologicznym”, ogłaszając wszem i wobec, że jest to nowy rozdział polskiej archeologii! Szczegółów jak na razie nie znamy, ale zapowiada się obiecująco. „Założenia programu AZP+ były realizowane, jako projekt … Czytaj więcej…
Starożytną, monumentalną świątynię sprzed ok. 2 tys. lat odkrył polsko-chorwacki zespół pod XVIII w. kościołem w Danilo (Dalmacja), na terenie dawnego rzymskiego miasta Ridit. Ustalenia dokonano dzięki zastosowaniu georadaru. Namierzona starożytna budowla ma masywne mury i prostokątny zarys (ok. 20 x 10 m). Na … Czytaj więcej…
Blisko 600 kurhanów grzebalnych, prawie 800 kopców o różnej funkcji, kilkanaście pozostałości po starożytnych polach – to tylko część odkryć archeologów w Puszczy Białowieskiej. Zespół naukowców z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego (IA UKSW) w Warszawie podsumował pięcioletnie badania polskiej części Puszczy Białowieskiej. … Czytaj więcej…
Igły lekarskie, fragment maszynki do golenia, guziki bieliźniane i mundurowe, metalowe naczynia, żeliwne elementy piecyków grzewczych – to tylko niektóre odkrycia dokonane przez archeologów w lazarecie na terenie niemieckiego obozu z czasów II wojny światowej w Łambinowicach. Znalezisk dokonano podczas sierpniowych wykopalisk, które odbyły … Czytaj więcej…
