Zasięg zabudowy z czasów starożytnych i średniowiecznych portowego miasta Sopara w zachodnich Indiach udało się ustalić polsko-indyjskiemu zespołowi archeologów. W pierwszych wiekach naszej ery port łączył kontynent azjatycki ze Śródziemnomorzem.
Bez prowadzenia wykopalisk naukowcy pozyskali mnóstwo nieznanych do tej pory informacji na temat Sopary – starożytnego portu w obrębie współczesnych miast Nalla Sopara, Gas i Nirmal, położonych kilkadziesiąt kilometrów na północ od Mumbaju. Dowiedzieli się też, dlaczego port opustoszał w III w. n.e.
„Starożytna Sopara była jednym z miast portowych aktywnie uczestniczących w handlu prowadzonym w zachodniej części Oceanu Indyjskiego, który łączył świat śródziemnomorski z Indiami i Zatoką Perską od początków naszej ery” – powiedziała Nauce w Polsce kierowniczka badań ze strony polskiej dr Emilia Smagur z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW. Szefem badań po stronie hinduskiej był dr Riza Abbas z Indyjskiej Fundacji Badań Numizmatycznych, Historycznych i Kulturowych (INHCRF).
Były to pierwsze badania archeologiczne w Indiach, w których współkierującym była badaczka z Polski.
Zastosowano szerokie spektrum metod badawczych. Do tej pory miejsce to było badane wyłącznie sporadycznie i wyrywkowo. Dzięki dronowi powstał numeryczny model terenu (NMT), czyli trójwymiarowe odwzorowania powierzchni pozostałości starożytnego miasta. Archeolodzy wykonali też systematyczne badania powierzchniowe, również z wykorzystaniem detektora metalu, ale też odwierty.
Analiza odwiertów umożliwiła również wyjaśnienie zagadki opuszczenia portu w III w. n.e. „Było to powolne zamulanie się dróg wodnych łączących Soparę z Oceanem Indyjskim” – uważa dr Smagur.
Próbki gleby trafiły do dalszych badań do Phytolith Research Centre w Pune, w celu odtworzenia na ich podstawie paleośrodowiska i paleogeografii starożytnej Sopary.
Badania pozwoliły naukowcom określić dokładnie zasięg miasta portowego. Wiadomo, że zajmowało powierzchnię ok. 1 km 2 – przekazała Smagur. Wytypowano również prawdopodobną lokalizację zatoki portowej. Budynki wznoszono z wypalonej cegły glinianej, jednak dokładne informacje na temat rozplanowania miasta i wielkości budynków będą możliwe po wykonaniu kolejnych badań.
„To były pierwsze systematyczne badania Sopary. Przyczyniły się do lepszego zrozumienia tego miasta portowego. Planujemy przeprowadzenie wykopalisk” – powiedziała archeolożka. Badania odbyły się w 2020 r. Jednak z powodu pandemii koronawirusa wykonanie analiz specjalistycznych opóźniło się i dopiero teraz badacze byli w stanie podsumować projekt.
Port Sopara jest wymieniony w starożytnych źródłach, m.in. w „Periplusie Morza Erytrejskiego” czy “Geografii” Ptolemeusza. W źródłach indyjskich pojawia się jako ważny ośrodek buddyjski, bramijski i dźinijski, a także jako bogate miasto i emporium Aparanty, regionu, który rozwijał się intensywnie w czasie panowania dynastii Satawahanów. Jest to również jedyny indyjski port, w którym znaleziono edykty Aśoki, świadczące o tym, że miasto to było ważnym ośrodkiem również we wcześniejszym okresie.
Kolejne okresy rozkwitu portu w Soparze przypadają na czas pomiędzy VI a XIII wiekiem, kiedy wzmianki o niej pojawiają się u arabskich podróżników, a także na okres portugalski.
Polacy planują wykopaliska również w innym starożytnym indyjskim porcie – położonym dalej na południe w Indiach. Pod koniec maja dr Marek Woźniak z Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN zapowiedział, że planuje rozpoczęcie wykopalisk w porcie Muziris w 2024 r. Był to starożytny międzykontynentalny port przeładunkowy, z którego wysyłano statkami produkty do Europy przez m.in. Egipt już – jak twierdzi dr Woźniak – ponad 2 tys. lat temu. Relikty tego miasta znajdują się pod współczesną wsią Pattanam.
Źródło: naukawpolsce.pap.pl
Dziennikarz naukowy w Polskiej Agencji Prasowej (PAP) i portalu PAP - Nauka w Polsce. Ukończył archeologię i PR na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Autor książki „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności" (Wydawnictwo Poznańskie 2023).
_03_Panorama_shot.jpg){kind=link}