EPOKA ŻELAZA to czas, gdy żelazo stało się głównym surowcem w wytwarzaniu narzędzi. Ramy czasowe epoki żelaza są różne i uzależnione od stref geograficznych, zróżnicowania kulturowego i rozwoju społeczno-gospodarczego.
Najstarsze wyroby z kutego żelaza (głównie pochodzenia meteorytowego), pochodzą z XV i XIV wieku p.n.e. z terenów gdzie ludność zamieszkiwała państwo Hetytów (Azja Mniejsza). Stamtąd żelazo przez Palestynę dotarło do Egiptu, i dalej do Mezopotamii i Iranu. Następnie na Kaukaz, w XII w p.n.e. do Grecji oraz w XI-X w. p.n.e. do Italii. Do dalszych części Europy żelazo dotarło przez Półwysep Bałkański oraz Kaukaz. W znaczeniu historycznym epoka żelaza trwa do dziś (w sensie archeologicznym skończyła się w XIII w.)
Epokę żelaza dzielimy na:
–okres halsztacki C i D – od VII do IV w, p.n.e.
-okres lateński albo przedrzymski – od V/IV w. p.n.e. do początku I w. n.e.
-okres rzymski (wpływów rzymskich) – od I w. n.e. do ok. 375 roku (schyłek Cesarstwa Rzymskiego)
-okres wędrówek ludów – od końca IV w. (najazd Hunów) do końca VII w. (stabilizacja osadnictwa słowiańskiego we wczesnym średniowieczu).
W każdym z tych okresów możemy wyróżnić wpływy różnych sąsiednich kultur na lokalne społeczności zamieszkujące tereny dzisiejszej Polski.
Najważniejsze kultury na ziemiach polskich to kultura łużycka (od epoki brązu – 400 r. p.n.e.), kultura pomorska (VII – III w p.n.e.), kultura przeworska (III w. p.n.e. – V w. n.e.), kultura wielbarska (I – V w. n.e.), kultura lateńska (V w. p.n.e. – I w. n.e.)
Najnowsze odkrycia i wyniki badań na temat epoki żelaza opublikowane na stronie miesięcznika Archeologia Żywa
Na zachód od Warszawy, na terenach tzw. Mazowieckiego Centrum Metalurgicznego, archeolodzy dokonali kluczowych ustaleń. W Zaborowie piece hutnicze pracowały już w IV–III wieku p.n.e., a więc znacznie wcześniej, niż dotąd przypuszczano. Za zmianą datowania stoją analizy nasion, węgli drzewnych i gęsta siatka badań terenowych … Czytaj więcej…
Mazury kojarzone są głównie z lasami i jeziorami, co niejako automatycznie otwiera konkretny wachlarz zajęć i aktywności, które można tamże uprawiać. Okazuje się jednak, że piechurzy i cykliści eksplorujący tę piękną krainę – oprócz spokoju, ciszy, kontaktu z naturą czy grzybów – mogą (przy … Czytaj więcej…
W połowie września, w okolicach Branna pod Gniewkowem (pow. inowrocławski), odkryto niezwykle rzadką zapinkę dwudzielną typu Raupenfibel, potocznie określaną jako gąsienicowata. Znalazcą był Michał Kołaczyński z Grupy Historyczno-Eksploracyjnej „Weles”. To nie pierwsze wyjątkowe znalezisko tej grupy w tym rejonie. Fibule (pot. zapinki) w starożytnej … Czytaj więcej…
Żuk zamiast klejnotu, złota lub bursztynu? Wśród zabytków odkrytych na cmentarzysku w Domasławiu znaleziono ozdobę z chitynowych pancerzyków owadów sprzed 2700 lat. Ten zupełnie unikatowy zabytek w skali świata, pokazuje nie tylko gust społeczności epoki żelaza, ale też… kalendarz ich pogrzebów. Domasław pod Wrocławiem … Czytaj więcej…
Muzeum Archeologiczne w Gdańsku po raz pierwszy zaprezentowało publicznie unikatową urnę domkową – glinianą popielnicę w kształcie miniaturowego domu, odkrytą w miejscowości Bożepole Wielkie (woj. pomorskie). Zabytek datowany na wczesną epokę żelaza sprzed ok. 2600 lat jest dopiero czwartą urną domkową odkrytą w Polsce … Czytaj więcej…
Pod Kaliszem odkryto wyjątkowy depozyt – złoty naszyjnik ukryty w glinianym naczyniu, wstępnie datowany na III–IV w. n.e. Na znalezisko natrafił Mateusz Lachowicz ze Stowarzyszenia Poszukiwaczy Śladów Historii „DENAR Kalisz”. Do tej pory tego typu przedmioty znaliśmy głównie z wyposażenia grobowego. Od samego odkrycia … Czytaj więcej…
W dniach 18–19 lipca 2025 roku po raz trzeci na terenie Rekowa (gm. Polanów) odbędzie się wydarzenie wyjątkowe: festiwal muzyczno-archeologiczny „Wykopaliska”. To jedyna w swoim rodzaju impreza, która łączy ciężkie brzmienia z pasją do przeszłości. Na scenie zagrają zespoły metalowe z Wielkiej Brytanii, Czech … Czytaj więcej…
Bornholm – dzisiaj spokojna wyspa turystyczna – w epoce żelaza był miejscem tętniącym ruchem. Setki grobów, setki przedmiotów, prawie tysiąc lat historii kontaktów. Nowe interdyscyplinarne badania największego cmentarzyska na Bornholmie odkrywają rolę tej bałtyckiej wyspy w systemach wymiany, migracji i kontaktów ponadregionalnych między ok. … Czytaj więcej…
„Znaleziono sztylet sprzed 2800 lat!” – ogłosiły media z entuzjazmem. „Wyjątkowy, rytualny, halsztacki!” – podchwyciły profile w mediach społecznościowych. Historia rozeszła się błyskawicznie. Niestety, prawda okazała się mniej romantyczna – i młodsza, a cała sprawa ujawniła poważny problem: co się dzieje, gdy instytucja publiczna … Czytaj więcej…
Sztylety, obok m.in. mieczy, broni drzewcowej, łuków i strzał czy czekanów, to jedna z podstawowych kategorii uzbrojenia użytkowanych przez różne społeczności zamieszkujące ziemie polskie w epoce brązu (2200-700 lat p.n.e.) i wczesnej epoce żelaza (700-400 lat p.n.e.). Redakcja naukowa analizy (ENGLISH VERSION BELOW) Najliczniej … Czytaj więcej…
