Epoka kamienia jest najstarszym i najdłuższym etapem w dziejach ludzkości. Jej początki sięgają 2,6 miliona lat temu, kiedy wczesne istoty ludzkie w Afryce zaczęły wytwarzać narzędzia kamienne, a zamyka ją upowszechnienie narzędzi z brązu, które w Europie nastąpiło przed 4 tysiącami lat. Dzieli się na ją na starszą epokę kamienia – paleolit, oraz młodszą epokę kamienia – neolit, które na niektórych obszarach Ziemi, w tym w Polsce, rozdziela jeszcze środkowa epoka kamienia – mezolit. Epokę tę cechowały: duża zależność człowieka od środowiska przyrodniczego; wolne tempo przemian w gospodarce, technologii i kulturze, zwłaszcza w początkowych stadiach rozwoju, oraz podobieństwo sposobów życia na odległych od siebie obszarach.
Podział paleolitu na ziemiach polskich:
-paleolit dolny (500 000 – 220 000 lat temu)
-paleolit środkowy (220 000 – 40 000 lat temu)
-paleolit górny (40 000 lat temu – 15 000 lat pn.e.)
-paleolit późny (13 000 – 8000 lat p.n.e.)
Najstarsze obozowisko ludzkie na ziemiach polskich odkryto w Trzebnicy pod Wrocławiem i datowane jest właśnie na ok. 500 000 lat p.n.e. Zaś paliczki z Jaskini Ciemnej są najstarszymi znanymi ludzkimi szczątkami na ziemiach polskich i datowane są na ok. 100 tys. lat p.n.e.
Kluczowe wydarzenia epoki kamienia to:
– ukształtowanie się około 200 000 lat temu w Afryce człowieka typu współczesnego (Homo sapiens). Poprzedził to tzw. proces antropogenezy, w którym pojawiło się wiele form istot człowiekowatych: różne gatunki rodzaju Australopithecus i wczesne gatunki rodzaju Homo, m.in. H. habilis, H. ergaster, H. erectus, H. heidelbergensis, H. neanderthalensis. O ile obecnie Ziemię zamieszkuje jeden gatunek człowieka – Homo sapiens, to w niektórych wcześniejszych okresach różne gatunki tych istot człowiekowatych żyły współcześnie ze sobą
– zasiedlenie wszystkich kontynentów i opanowanie różnych stref klimatycznych. W Azji pierwsze istoty ludzkie (H. erectus, H. georgicus) pojawiły się około 2 milionów lat temu, w Europie (H. antecesor) około 1,2 miliona lat temu, w Australii (H. sapiens) około 60 tysięcy lat temu, a w obu Amerykach (H. sapiens) od 30 do 14 tysięcy lat temu
– przejście od gospodarki zbieracko-łowieckiej do rolniczo-hodowlanej, najwcześniej na Bliskim Wschodzie – około 10 tys. lat temu, przy czym ten moment to tzw. rewolucja neolityczna i jak można się łatwo domyślić wyznacza początek epoki neolitu.
Paleolit w Polsce:
Najstarsze obozowisko ludzkie na ziemiach polskich odkryto w Trzebnicy pod Wrocławiem i datowane jest na ok. 500 000 lat p.n.e. Prócz tego wymienić nalezy Kończyce Wielkie, Prudnik i Rusko k. Strzegomia. W okresie rozwoju Homo erectus na terenie Europy można wyróżnić dwa obszary – część zachodnią i południową, gdzie dominowały pięściaki aszelskie oraz część środkową i wschodnią, gdzie powstawały narzędzia odłupkowe. Ziemie dzisiejszej Polski należały do tej drugiej. Jeszcze do niedawna nie znaliśmy żadnych neandertalskich szczątków kostnych z terenów dzisiejszej Polski. Aktualnie są to 3 zęby z Jaskini Stajnia oraz dwa paliczki i ząb odkryte w Jaskini Ciemnej. Paliczki z Jaskini Ciemnej są najstarszymi znanymi ludzkimi szczątkami na ziemiach polskich.
Najnowsze odkrycia i artykuły:
Ewolucja trąbowców (Proboscidea) jest o wiele bogatsza w różne formy niż jedynie mamut włochaty. Sięga też znacznie dalej w głąb historii życia na Ziemi, w czasy przed epoką plejstocenu. Bazując na aktualnym stanie wiedzy, najstarsze znane obecnie ssaki, które zaliczamy do Proboscidea, pojawiły się … Czytaj więcej…
Truizmem jest stwierdzenie, że odkrycia mają to do siebie, iż często zmieniają wyobrażenie o świecie. Czasem dość drastycznie, o czym przekonali się współcześni Kopernikowi, Galileuszowi, Newtonowi czy Tesli. Wszystkie te postacie przeniosły stan wiedzy człowieka na zupełnie inny poziom świadomości. Towarzyszyły temu jednak konflikty ze … Czytaj więcej…
Żyjąca 3,2 miliona lat temu Lucy, przedstawicielka gatunku Australopithecus afarensis nazywana jest wielką damą nauki. Jej odkrycie było punktem zwrotnym w badaniach nad ewolucją człowieka. Lucy stała się ikoną nauki, ale też symbolem etiopskiego nacjonalizmu, artefaktem kulturowym oraz okazem wzorcowym, do którego porównywano inne … Czytaj więcej…
Plakietka z kości mamuta z ornamentem dołeczkowym znaleziona w Jaskini Stajnia ma 41,5 tys. lat i jest najstarszym znanym przykładem tego typu biżuterii – uważają autorzy artykułu naukowego w „Scientific Reports”. Zastrzeżenia do publikacji zgłosił jednak jeden z jej autorów. W czwartek wieczorem w … Czytaj więcej…
W ciągu ostatniej dekady postęp technologiczny umożliwił wygenerowanie danych z całego genomu około 15 wymarłych hominidów neandertalskich i denisowiańskich, które żyły od 100 000 do 40 000 lat temu na obszarze pomiędzy Europą Zachodnią a Syberią. Ujawniły one strukturę populacji, liczne przemiany demograficzne i … Czytaj więcej…
Badania genetyczne cieszą się w ostatnich latach słuszną popularnością. Dostarczają bowiem informacji na temat zmian w krajobrazie kulturowym i genetycznym świata. Istnieją jednak wyjątki, o czym świadczą badania zespołu prof. Eske Willersleva z Uniwersytetu w Kopenhadze. Okazuje się, że nie wszędzie dochodziło do tak … Czytaj więcej…
Badacze z Uniwersytetu Stanowego w Iowa pod kierownictwem doktora Andrew Somerville’a dokonali ważnego odkrycia związanego z materiałem pochodzącym z jaskini Coxcatlán w stanie Puebla w Meksyku. Wyniki ich badań rzucają nowe światło na zaludnienie obu Ameryk. Stare znaleziska przebadane na nowo W latach sześćdziesiątych … Czytaj więcej…
Pradziejowe narzędzia krzemienne i ślady po ich obróbce odkryli archeolodzy na polu w Iłży (woj. mazowieckie). Wykonali je neandertalczycy około 80 tys. lat temu – uważają badacze z Uniwersytetu Warszawskiego i Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Na znaleziska składają się dwa noże krzemienne i … Czytaj więcej…
Mamuty – trąbowce te, obok dinozaurów i kilku innych wymarłych grup zwierząt, są jednymi z najlepiej znanych opinii publicznej organizmów kopalnych. Stanowią ikonę tzw. mega fauny plejstocenu, popularnie nazywanego epoką lodowcową. Oprócz rzecz jasna zainteresowania ze strony nauki, wkroczyły do naszej popkultury, stając się … Czytaj więcej…
Wciąż istnieje wiele niewiadomych na temat historii populacji wczesnego człowieka współczesnego w południowo-wschodniej Azji, gdzie dane archeologiczne są skąpe, a klimat tropikalny nie sprzyja zachowaniu starożytnego ludzkiego DNA. Jednak tak jak w przypadku najnowszego odkrycia z indonezyjskiej wyspy Sulawesi, czasem wytrwałość naukowców się opłaca, … Czytaj więcej…
