W numerze Archeologia Żywa 1 (83) 2022 opisujemy m.in. zatopione mosty, zapomniane porty, nowożytne wraki, pułapki na ryby… W skrócie: nadszedł czas zagłębić się w temat archeologii podwodnej w Polsce i na świecie. Numer ten obwieszcza również spore zmiany!
Dostępny w salonach Empik, Garmond, Inmedio, Relay, Ruch lub w naszym sklepie internetowym.
Wesprzyj jedyne czasopismo archeologiczne w Polsce i zamów nasz numer bezpośrednio do domu lub pobierz e-wydanie.
Zmiana na stanowisku redaktora naczelnego
Słowo od dr. Pawła Konczewskiego – dotychczasowego redaktora naczelnego
Wydaje się, że jedyne czego możemy być w życiu pewni, to nieuchronność zmian zachodzących wokół nas. Mając to na względzie czynimy starania ukierunkowywania zmian tak, aby wyszły nam na dobre. Po pięciu latach pełnienia obowiązków redaktora naczelnego Archeologii Żywej uznałem, że nadszedł czas na zmianę – stanowisko przejmie dr Radosław Biel. Pomysł zaakceptował nasz Wydawca, a i Radek (niech mi wolno będzie Przyjacielu użyć zdrobnienia imienia) przyjął wyzwanie.
Nowego Naczelnego nie muszę szerzej przedstawiać – jest w redakcji od początku reaktywacji gazety w 2017 r. Jego wiedza, szerokie horyzonty myślowe i pracowitość w dużej mierze przyczyniły się do sukcesu gazety. Sukces jest też oczywiście zasługą Koleżanek i Kolegów z Instytutu Badań Historycznych i Krajoznawczych (wydawcy Archeologii Żywej i miesięcznika Odkrywca), także zasługą Autorów tekstów, naszych Donatorów, a przede wszystkim wielotysięcznego grona Czytelników. Dla mnie osobiście lata kierowania AŻ to była nie tyle praca, co przygoda poznawania przeszłości i ludzi, którzy się nią pasjonują. Wszystkim Państwu winien jestem ogromne podziękowania, że mogłem to przeżyć!
Nie odchodzę z AŻ, będę dalej pełnił obowiązki redaktora naukowego. Z ulgą jednak przekazuję zadania kierownicze. W Nowy Rok wchodzę z ekscytacją nowymi planami badawczymi, o których nie omieszkam informować na łamach Archeologii Żywej.
Słowo od dr. Radosława Biel – nowego redaktora naczelnego
Jak to napisał mistrz: „coś się kończy, coś się zaczyna”! Zaszczytem było dla mnie stanowić część zespołu redakcyjnego Archeologii Żywej od momentu reaktywacji w 2017 roku i nie sposób wymienić, jak wiele przez te lata nauczyłem się od bardziej doświadczonych Koleżanek i Kolegów.
Od zawsze, zarówno naszej, jak i poprzednim redakcjom, przyświecał cel promocji dokonań polskich i zagranicznych badaczy, przekładanie tego na przystępny język i wyszukiwanie najciekawszych opowieści na temat życia w dawnych wiekach. Nowe sposoby komunikacji w postaci wszechobecnego Internetu, mediów społecznościowych i nadchodzącego, acz jeszcze tajemniczego Metaversa, są wciąż nie w pełni wykorzystaną szansą na dotarcie do nowych osób i szerszej popularyzacji naszej ukochanej archeologii. Pomimo tego, że już dokonaliśmy sporo – odradzając się niczym feniks z popiołów i odnajdując dla siebie miejsce we współczesnym świecie, wciąż jeszcze wiele pracy przed nami. Liczymy jednak na to, że nasi Czytelnicy i Widzowie będą nas w tym wszystkim wspierać. Wciąż jesteśmy bowiem zaskoczeni, że AŻ doczekała się nie tylko stałych Czytelników, ale również Widzów naszych webinarów z cyklu KONTEKST!
Teraz, gdy przychodzi mi przejąć obowiązki redaktora naczelnego pozostaje jedynie zapewnić wszystkich zainteresowanych, że jeśli do tej pory się Wam podobało, to możecie spać spokojnie! Na ten moment nie planuję żadnych drastycznych zmian. Na pewno utrzymamy koncepcję numerów tematycznych i przykładowo w tym, jak już pewnie się domyślacie, przechodzimy w zanurzenie i zajmujemy się szeroko pojętą archeologią podwodną.
Oczywiście będziemy kontynuować nasze wszystkie działania dodatkowe, jak wspomniane webinary, Archeologiczne Sensacje, SMAŻ-e i całą pozostałą aktywność w Internecie. I choć z pewnością co jakiś czas możecie się spodziewać różnych mniejszych lub większych eksperymentów, jestem przekonany, że zmiany będą tylko na lepsze! Macie w końcu słowo redaktora naczelnego, Droczy Czytelnicy!
Archeologia Żywa 1/2022 – spis treści
- 04/ Podwodne tajemnice Wyspy Władców
Andrzej Pydyn, Mateusz Popek - 11 / Średniowieczny port w Pucku… Czy naprawdę był najstarszy i największy?
Mateusz Popek, Andrzej Pydyn - 18 / Wraki z puckiego portu
Paweł Litwinienko - 26 / Punta Prima Project. Żeby nauka nie poszła w las, tylko wypłynęła w morze!
Małgorzata Mileszczyk, Enrique Aragon, Javier Rodriguez - 33 / Krajobraz morski wokół wyspy Fajlaka w Kuwejcie
Magdalena Nowakowska - 38 / Różnymi drogami do przeszłości
Roman Żuchowicz - 44 / Najstarsze neolityczne budowle ceremoniale: nowe odkrycia i nowe interpretacje
Weronika Solarek - 48 / Siekiery, topory, sztylety, czyli co kryją lasy pod Sieniawą
Bartłomiej Stój - 52 / L’anse aux Meadows: Skandynawska osada w Ameryce Północnej
Jeremi Kołecki - 60 / Epitafium pana Henninga
Mariusz Kalwasiński - 62 / Badaczki, odkrywczynie, pionierki. Kobiety a odkrywanie starożytnego Egiptu
Marta Kaczanowicz - 70 / Archeolog wygnaniec
Szymon Modzelewski - 78 / Rytuały
Izabela Borysławska - 82 / Stwory z podwodnego świata słowiańszczyzny
Szymon Jamaszewski - 84 / Boskie dania
Maciej Słowiński
AŻ 1/2022 – podgląd
Podwodne tajemnice Wyspy Władców
Andrzej Pydyn, Mateusz Popek
Ostrów Lednicki, usytuowany na Jeziorze Lednickim wraz z całym wczesnośredniowiecznym kompleksem osadniczym, to jedno z najważniejszych stanowisk archeologicznych w Polsce. Od dekad przyspiesza ono bicie serca rzeszy archeologów, a turyści przybywający co roku na wsypę i do Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy mają okazję obcować z reliktami z początków naszego państwa.
Wraki z puckiego portu
Paweł Litwinienko
Odkryty w 1977 roku zatopiony średniowieczny port w Pucku to stanowisko jedyne w swoim rodzaju, z pewnością na skalę ogólnopolską. Miejsce to jest tak obszerne i bogate, że nawet dziś – w 44 lata po odkryciu – nie możemy stwierdzić, że znamy już wszystkie jego tajemnice. Relikty portu to kilkanaście hektarów konstrukcji drewnianych i kamienno-ziemnych. Odkryto tam również wraki średniowiecznych łodzi.
Punta Prima Project. Żeby nauka nie poszła w las, tylko wypłynęła w morze!
Małgorzata Mileszczyk, Enrique Aragon, Javier Rodriguez
W 2021 roku Polska stała się państwem-stroną Konwencji o Ochronie Podwodnego Dziedzictwa Kulturowego, umowy międzynarodowej uchwalonej przez UNESCO w 2001 r. Wśród podstawowych zasad, rozpisanych w tym akcie prawnym, są między innymi popularyzacja i udostępnianie dziedzictwa. Znajdziemy tam także postulat ochrony in situ (czyli, ogólnie mówiąc, bez wydobywania) jako opcji optymalnej dla dziedzictwa podwodnego.
Najstarsze neolityczne budowle ceremoniale: nowe odkrycia i nowe interpretacje
Weronika Solarek
Odkrycie stanowiska Göbekli Tepe w prowincji Şanlıurfa w południowo-wschodniej Turcji, wraz z jego bogatą symboliką, było przełomowym momentem w badaniach nad wierzeniami neolitycznych społeczeństw. Tematyka rytuałów, odbywających się w odkrytych obiektach oraz związki pradziejowych ludów z dzikim światem przyrody od lat stanowią przedmiot fascynacji badaczy. Odnalezienie w jego pobliżu bardzo podobnej osady Karahan Tepe nie tylko wymaga reinterpretacji Göbekli Tepe, ale stawia w zupełnie nowym świetle początki neolitycznych budowli ceremonialnych.
L’anse aux Meadows: Skandynawska osada w Ameryce Północnej
Jeremi Kołecki
Współcześnie epoka wikingów (datowana od VIII w. do 2. poł. XI w.) kojarzy się zarówno z czasem wielkich podbojów, jak i dalekosiężnego handlu. Wspomniany czas to także moment w dziejach, gdy wczesnośredniowieczni Skandynawowie docierali do wcześniej słabo zbadanych lub w ogóle nieznanych regionów świata. W każdym z tych miejsc pozostawili po sobie ślad. Także w Ameryce Północnej.
Zachęcamy do śledzenia naszej strony internetowej i zaglądania na profile społecznościowe, gdzie znaleźć można dodatkowe informacje o odkryciach i wydarzeniach archeologicznych.
Życzymy miłej lektury!
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
Architekt, absolwentka Politechniki Warszawskiej, obecnie sekretarz redakcji Archeologii Żywej. Chętnie zajmuje się również grafiką. Interesuje się historią sztuki, uwielbia wycieczki po Polsce i nie tylko.
Archeolog, nauczyciel akademicki, redaktor naukowy „Archeologii Żywej”. Pracuje na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu. Jego zainteresowania naukowe oscylują wokół archeologii historycznej oraz wykorzystania archeologii w naukach przyrodniczych i kryminalistyce. Miłośnik niespiesznych podróży.
