Rzadkie znalezisko z późnej epoki brązu odkryto w Suszu na Pojezierzu Iławskim. Depozyt przedmiotów, w tym metalowe ozdoby i fragmenty włókien łyka, datowany na lata 900–790 p.n.e., stanowi jedno z najbogatszych tego typu odkryć w północno-wschodniej Polsce. Skarb trafił do Muzeum Regionalnego w Suszu dzięki anonimowemu nadawcy, co zainicjowało szczegółowe badania naukowe.
Za analizę znaleziska odpowiadają badacze z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Uważa się, że depozyt mógł być ukryty w podmokłym terenie, co sprzyjało zachowaniu włókien roślinnych. Artefakty poddano szczegółowym badaniom za pomocą mikroskopii świetlnej i elektronowej, a wyniki opublikowano niedawno w prestiżowym czasopiśmie „Journal of Archaeological Science: Reports”1)PRZYMORSKA-SZTUCZKA M., GACKOWSKI J., KOWALSKI Ł., GARBACZ-KLEMPKA A., KAMIŃSKI D., SZCZEPAŃSKI Ł. 2024. A metal hoard from Susz provides new … Więcej
Sekretne więzy brązu i łyka
Znalezisko z Susza dostarcza unikalnych dowodów na stosowanie włókien łyka w dekoracji przedmiotów metalowych w kulturze łużyckiej. Choć archeolodzy przypuszczają, że tego rodzaju techniki mogły być używane, to dotąd brakowało zachowanych przykładów, które pozwalałyby na potwierdzenie tych hipotez. Wewnątrz przebadanych bransolet i tulejek zachowały się jednak ściśle splecione włókna roślinne.
Analiza mikroskopowa ujawniła, że włókna te pochodzą najprawdopodobniej z lipy drobnolistnej lub wiązu, drzew łatwo dostępnych w okresie późnej epoki brązu w północnej Polsce. Badacze ustalili, że fragmenty łyka były używane zarówno jako elementy funkcjonalne, np. do wiązania lub mocowania, jak i dekoracyjne, nadając przedmiotom estetyczny wygląd oraz wzmacniając ich strukturę.
Co więcej, połączenie metalu i materiałów organicznych, takich jak łyko, stanowiło wyzwanie technologiczne, które wymagało precyzji w obróbce surowców oraz zrozumienia ich właściwości. Metalowe elementy musiały być odpowiednio dopasowane, aby umożliwić trwałe mocowanie włókien, jednocześnie chroniąc je przed zniszczeniem w trakcie użytkowania.
Warto dodać, że birytualne cmentarzyska kultury łużyckiej na Śląsku i w Małopolsce, takie jak Domasław i Świbie, dostarczyły ciekawych przykładów tekstyliów i sznurów związanych z ubraniem, wykonanych głównie z włókien wełnianych oraz roślinnych, stosowanych jako opaski, worki i całuny. Podobne odkrycia na północy Polski, np. sznurki w brązowych siekierach z Żelaza koło Słupska czy włókna łyka w skarbie z Kaliskiej, wskazują na powiązanie włókien z artefaktami metalowymi. Najbogatsze znalezisko tego typu pochodzi jednak z Susza.
Co jeszcze odkryje skarb z Susza?
Choć skarb z Susza trafił do muzeum anonimowo, należy podkreślić znaczenie legalnych procedur odkrywania i rejestrowania zabytków. Takie działania zapewniają pełne udokumentowanie kontekstu znaleziska, co jest kluczowe dla naukowej interpretacji i ochrony dziedzictwa. Jednak nawet anonimowe przekazanie obiektu to pierwszy krok we właściwym kierunku, który pozwolił na przeprowadzenie badań.
Naukowcy planują kolejne badania, aby szczegółowo poznać techniki wytwórcze i określić zasięg kontaktów handlowych tej grupy kultury łużyckiej z sąsiednimi regionami. Dzięki doskonałemu zachowaniu się fragmentów łyka odkrycie stanowi wyjątkowy przypadek, który wnosi nowe informacje do ogólnego obrazu epoki brązu.
Dla badaczy jest to unikalne świadectwo świadczące o umiejętnościach rzemieślniczych tamtych czasów oraz dowód na złożoność ówczesnych kontaktów kulturowych. Jest to również ważny krok w badaniach nad wykorzystaniem materiałów organicznych w pradziejach, które zwykle ulegają degradacji i rzadko zachowują się w naszym klimacie do czasów współczesnych. Interdyscyplinarna współpraca otwiera nowe ścieżki zrozumienia dawnych cywilizacji. Dzięki temu możemy lepiej zrozumieć, jak ówczesne społeczności łączyły różne surowce, tworząc przedmioty nie tylko praktyczne, ale także piękne. A kto wie – może nawet zaczerpnąć z nich inspirację na przyszłość!
Źródło: „Journal of Archaeological Science: Reports”
Przypisy
| 1 | PRZYMORSKA-SZTUCZKA M., GACKOWSKI J., KOWALSKI Ł., GARBACZ-KLEMPKA A., KAMIŃSKI D., SZCZEPAŃSKI Ł. 2024. A metal hoard from Susz provides new evidence for the use of bast cordage during the Lusatian period in Poland, „Journal of Archaeological Science: Reports”, 60, s. 104856, https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2024.104856. |
|---|
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
