Kim byli ci chłopcy? Hun i Europejczyk odkryci w jednym grobie w Małopolsce

W 2018 roku, podczas nadzoru archeologicznego w trakcie budowy domu w Czulicach (małopolskie), archeolodzy natknęli się na niezwykłe znalezisko – grób z okresu wędrówek ludów. W jego komorze odkryto szczątki dwóch chłopców: Huna o zdeformowanej czaszce i Europejczyka. Obok nich spoczęły zwierzęta: pies, kot i wrona.

Wyniki najnowszych badań naukowych, w tym m.in. analizy DNA, izotopów i datowanie C14, odsłoniły sekrety tego niezwykłego pochówku. Okazuje się, że grób w Czulicach jest jednym z najwcześniejszych śladów Hunów w Europie. Datowanie radiowęglowe wskazuje, że obu chłopców złożono do grobu w latach 395–418 n.e., co czyni je współczesnymi upadkowi Cesarstwa Rzymskiego.

– „Odkrycie to jest ważne, bo to pierwszy pochówek huński w Polsce potwierdzony interdyscyplinarnymi badaniami i jeden z najwcześniejszych pochówków Hunów w Europie. To odkrycie potwierdza, że Hunowie bardzo wcześnie przybyli na tereny dzisiejszej Polsk.”

stwierdza Jakub M. Niebylski z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN

Chłopcy z różnych światów

Starszy z nich, w wieku 8-9 lat, był prawdopodobnie Hunem. Świadczy o tym nie tylko deformacja jego czaszki, będąca typową praktyką stosowana wśród tego ludu, w celu podkreślenia statusu społecznego. Dodatkowo wyniki badań DNA wskazują na podobieństwo do współczesnych populacji azjatyckich, zaś badania izotopów strontu wskazują na możliwość nielokalnego pochodzenia. Pochówek wyposażono w bogate dary: złoty kolczyk, srebrne sprzączki, żelazny nóż i naczynie ceramiczne. Mogły one stanowić symbole władzy, ale też być przeznaczone do użytku w życiu pozagrobowym.

Młodszy chłopiec, w wieku 7-9 lat, mógł pochodzić z ziem polskich, ale nie z okolicy Czulic. Jego grób był znacznie uboższy, a jego kości nosiły ślady… gotowania. Może to świadczyć o zastosowaniu rytuałów pogrzebowych lub obgotowywania, celem spowolnienia rozkładu ciała.

„Zmarły mógł być pochowany w worku lub innym pojemniku, co mogło być związane z jego niskim statusem społecznym. Pochowany został na brzuchu z pokurczonym ciałem, a jego głowa została przemieszczona z anatomicznej pozycji i umieszczona pomiędzy kośćmi podudzia. Być może transportowano go w jakimś pojemniku, w worku i tak pochowano” – stwierdza archeolog.

Naukowcy zastanawiają się nad relacją, jaka łączyła chłopców. Możliwe, że Europejczyk był sługą Huna. Na taką interpretację wskazuje ubogie wyposażenie jego grobu i nietypowy sposób ułożenia ciała. Nie należy jednak wykluczać innych interpretacji. Mógł on być też np. zakładnikiem, oddanym przez lokalną społeczność. Analiza stabilnych izotopów węgla i azotu wskazuje jednak, że obydwaj chłopcy byli dobrze odżywieni.

Wraz z chłopcami pochowano również zwierzęta: kota, psa i wronę. Czaszka psa nosiła ślady po odcięciu głowy. Mogło to być związane z rytuałem ofiarnym, np. w celu odparcia złych duchów. Wrona, z kolei, mogła symbolizować duszę zmarłego lub być jego przewodnikiem w zaświatach.

HUNOWIE W POLSCE

Badania nad grobem z Czulic prowadzone są przez interdyscyplinarny zespół naukowców z Polski i Szwecji. Wyniki swoich badań wraz z rekonstrukcjami możliwego wyglądu przyżyciowego twarzy obu chłopców opublikowali niedawno w anglojęzycznych czasopiśmie naukowym „Journal of Archaeological Science: Reports“¹⁾NIEBYLSKI J.M., DOBRZAŃSKA H., SZCZEPANEK A., KRZEWIŃSKA M., GAN P., BARSZCZ M., RODRÍGUEZ-VARELA R., POCHON Z., LITYŃSKA-ZAJĄC M., … … Więcej. Autorką rekonstrukcji jest Marta Barszcz z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Odkrycie w Czulicach rzuca nowe światło na migracje ludów w Europie w V wieku n.e. Większość znanych pochówków Hunów to przypadkowe odkrycia, często splądrowane w starożytności. Dotychczas dominowały pojedyncze groby na terenie czarnomorskiego stepu i południowej Polski. Wiele takich odkryć pochodzi z początku XX wieku i brakuje dokumentacji dotyczącej ich dokładnej lokalizacji. Dlatego każdy nowy pochówek związany z kulturą Hunów ma ogromne znaczenie dla nauki

Znalezisko w Czulicach nie jest jedynymi śladami Hunów w południowej Polsce. Na terenach zamieszkałych przez ludność kultury przeworskiej odkryto pochówki jak i pojedyncze artefakty. Należą do nich m.in.:

• Bogato wyposażony grób młodego mężczyzny z Jakuszowic (datowany na początek lat 430. n.e.) pochowanego z koniem i symbolicznym łukiem refleksyjnym ozdobionym złotymi okuciami
• Wojownik ze zdeformowaną czaszką z Przemęczan, wyposażony m.in. w broń typu saks i złoty kolczyk
• Depozyt ofiarny w Jędrzychowicach, zawierający metalowy kocioł huński i fragmenty zabytków w stylu polichromowanym
• Dwa kolczyki znalezione wśród złotych i srebrnych wyrobów w skarbie ze Świlczy (datowane na drugą ćwierć V wieku n.e.)

Odkrycie w Czulicach to prawdziwa sensacja archeologiczna! Pokazuje ono, że kontakty między Hunami a lokalnymi społecznościami były nie tylko starsze niż dotąd zakładaliśmy, ale także bardziej złożone.

Źródło: „Journal of Archaeological Science: Reports”