Meczet w Starej Dongoli jest najstarszym zachowanym meczetem w Republice Sudanu. Projekt Baraka, w skład którego wchodzą m.in. naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego, ma na celu odrestaurowanie meczetu zgodnie z nowoczesnymi standardami konserwatorskimi i otwarcie dla odwiedzających z kraju i zagranicy.
Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego (CAŚ UW) rozpoczyna nowy projekt z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego „Baraka: Rewitalizacja najstarszego zachowanego meczetu w Starej Dongoli” finansowany przez międzynarodowy sojusz na rzecz ochrony dziedzictwa na obszarach zagrożonych konfliktem (ALIPH).
Stara Dongola (oryginanie Tungul), była stolicą Królestwa Makurii od V do XIV wieku. To z tego okresu pochodzi jeden z największych kościołów średniowiecznej Nubii odkryty przez polską ekspedycję w 2021 roku. Od XVI wieku, pod rządami sułtanatu Fundż, rozwijała się jako regionalne centrum polityczne i ośrodek nauczania islamu. Meczet w Starej Dongoli, użytkowany nieprzerwanie przez 1100 lat, jest jedynym zachowanym budynkiem, który był świadkiem tych przemian i wydarzeń historycznych.
Jest to duży, dwupiętrowy budynek, wysoki na 12 m, który dominuje nad krajobrazem Starej Dongoli. Wzniesiony jako sala tronowa lub kościół na początku IX wieku, w roku 1317 stał się meczetem. Służył lokalnym społecznościom przez ponad 600 lat, aż do roku 1967, kiedy został zamknięty z powodu destabilizacji konstrukcji i powstania nowych meczetów w pobliskich wioskach.
Interdyscyplinarny zespół polskich, sudańskich i japońskich specjalistów pod kierownictwem dr. hab. Artura Obłuskiego, dyrektora CAŚ UW i kierownika ekspedycji archeologicznej w Starej Dongoli, we współpracy z Sudańską Narodową Korporacją ds. Starożytności i Muzeów (NCAM) będzie pracował nad wyzwaniami związanymi z dokumentacją budynku, stabilizacją jego konstrukcji i udostępnieniem go jako zabytku. W skład zespołu wchodzą specjaliści z CAŚ UW, Politechniki Warszawskiej, Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Eksperci będą pracować nad szeregiem zadań, takich jak m.in. przesiedlenie kolonii nietoperzy zamieszkującej budynek, a następnie konserwacja malowideł i zabytkowych inskrypcji na jego ścianach.
Zespół ściśle współpracuje z lokalnymi społecznościami, w tym także z miejscowym imamem i szejkami, nad koncepcją wystaw i programów edukacyjnych koncentrujących się na islamskim dziedzictwie Starej Dongoli. Częścią projektu będą warsztaty i zajęcia praktyczne, podczas których młodzi sudańscy specjaliści zostaną przeszkoleni w konserwacji malowideł ściennych, zaś uczniowie i lokalni mieszkańcy nabędą doświadczenie w tworzeniu programów edukacyjnych i oprowadzaniu zwiedzających, co pomoże wzmocnić ich wiedzę i świadomość konieczności ochrony dziedzictwa.
ALIPH Foundation przyznała CAŚ UW grant w wysokości ponad 1 mln USD na przeprowadzenie tego trzyletniego holistycznego projektu. Jesienią 2022 r. przyznała też grant na działania ratunkowe dla projektu „Emergency Measures to Preserve the Church of Archangel Raphael, Old Dongola, Sudan”.
Polscy uczeni są pionierami badań nad średniowiecznymi królestwami nubijskimi w Sudanie; ekspedycja CAŚ UW pracuje w Starej Dongoli od 1964 roku. Projekt Baraka na Facebooku.
Tekst i zdjęcia: materiały prasowe Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
Pracownik Sekcji Upowszechniania w Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego. W swej pracy naukowej zajmująca się badaniami kultury Ubaid, prehistorią Półwyspu Arabskiego i ogólnie Lewantem w późnej epoce żelaza.
