Starożytną, monumentalną świątynię sprzed ok. 2 tys. lat odkrył polsko-chorwacki zespół pod XVIII w. kościołem w Danilo (Dalmacja), na terenie dawnego rzymskiego miasta Ridit. Ustalenia dokonano dzięki zastosowaniu georadaru.
Namierzona starożytna budowla ma masywne mury i prostokątny zarys (ok. 20 x 10 m). Na obrazach uzyskanych dzięki georadarowi widoczne jest obramowanie wejścia, zdaniem naukowców, najprawdopodobniej w formie reliktów kolumnady. Te fundamenty znajdują się pod i obok kościoła św. Daniela we wsi Danilo niedaleko miasta Šibenik.
W pobliżu tego XVIII-wiecznego kościoła od lat archeolodzy znajdują liczne elementy architektoniczne i dekoracje pochodzące z wystroju niezlokalizowanej dotąd monumentalnej rzymskiej budowli sakralnej.
„Zebrane przez nas dane wskazują, że pod dzisiejszym kościołem i przylegającym do niego cmentarzem znajdują się relikty świątyni, która była elementem forum, czyli najważniejszej części każdego rzymskiego miasta” – powiedział PAP kierownik badań ze strony polskiej prof. Fabian Welc z Instytutu Archeologii UKSW w Warszawie.
Naukowiec podkreślił, że to w rejonie forum skupiało się życie społeczno–ekonomiczne mieszkańców każdego rzymskiego municypium (miasta). Miejsce to lokowane było na przecięciu głównych arterii komunikacyjnych i było jednocześnie centralnym punktem w mieście. Oprócz świątyni znajdowały się tam najważniejsze budowle publiczne miasta takie jak sąd czy urząd miejski. Forum dodatkowo dekorowano pomnikami czy łukami triumfalnymi.
W przyszłym roku naukowcy planują przeprowadzić badania archeologiczne w sąsiedztwie kościoła, w celu zweryfikowania ustaleń płynących z sondowań geofizycznych. Wiadomo, że obecny XVIII-wieczny kościół powstał na fundamentach wcześniejszej, niewielkiej romańskiej chrześcijańskiej świątyni. A pod nią – jak wynika z najnowszych badań – znajdowała się najstarsza, rzymska świątynia.
W namierzeniu nieznanej świątyni pomocna była też technologia lotniczego skanowania laserowego LIDAR. Umożliwia ona bardzo dokładną analizę ukształtowania terenu i wykrycia bardzo słabo rysujących się w terenie pozostałości po dawnej architekturze.
Według naukowców nie tylko kościół powstał na zgliszczach dawnej świątyni. Położony obok cmentarz, który funkcjonował od IX do XV w. również częściowo pokrywał się z jej pierwotnym zasięgiem. Obok znajdowały się inne budynki okalające forum. Niektóre z średniowiecznych grobów były wkopane wprost w relikty rzymskiego kompleksu łaźni wraz z przylegającym rozległym budynkiem z centralnym dziedzińcem i portykiem okolonym licznymi pomieszczeniami.
„Oznacza to, że rozległy średniowieczny cmentarz założono bezpośrednio na reliktach rzymskich budowli” – podkreślił prof. Welc.
Jak dodała chorwacka koordynatorka projektu dr Ana Konestra, dzięki zakrojonej na dużą skalę prospekcji geofizycznej i analizie modelu lotniczego skanowania laserowego udało się namierzyć w okolicy współczesnego cmentarza w Danilo szereg innych rzymskich budynków. Według archeologów pełniły głównie funkcje mieszkalno-gospodarcze.
Przypuszczenia dotyczące lokalizacji forum w rejonie cmentarza pojawiły się już wcześniej, bo w murach kamiennych otaczających średniowieczne groby odkryto wtórnie użyte fragmenty monumentalnych dekoracji architektonicznych i dużą kolumnę.
„Sama wielkość tych elementów wskazywała, że gdzieś w pobliżu cmentarza musiał znajdować się duży, monumentalny budynek, który musiał wchodzić w skład zespołu budowli okalających forum miasta. Jednak wszystkie przeprowadzone wykopaliska jak dotąd nie przyniosły rezultatów w określeniu jego lokalizacji” – dodał prof. Welc.
Archeolodzy prowadzą badania w Danilo już od ponad 70 lat. Pierwsze szeroko zakrojone prace związane były z budową wodociągu. Przyniosły znaleziska w postaci m.in. setki rzymskich inskrypcji, wśród których kilka wspomina o Municipium Riditarum, enigmatycznym mieście założonym gdzieś na obszarze Danilo przez lokalną społeczność zromanizowanego plemienia Riditów.
Wspólny polsko-chorwacki projekt trwa w Danilo od 2019 r. W jego skład wchodzą badacze z Instytutu Archeologii UKSW i Instytut Archeologii w Zagrzebiu oraz Muzeum w Szybeniku. Badania te finansowane przez wszystkie wymienione wyżej instytucje oraz NCN.
Źródło: naukawpolsce.pap.pl
Dziennikarz naukowy w Polskiej Agencji Prasowej (PAP) i portalu PAP - Nauka w Polsce. Ukończył archeologię i PR na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Autor książki „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności" (Wydawnictwo Poznańskie 2023).
