, , ,

Czy w Jaskini Stajnia odkryto jedną z najstarszych ozdób w Eurazji?

|


Słowa kluczowe: , , , , , , , , , ,

Plakietka z kości mamuta z ornamentem dołeczkowym znaleziona w Jaskini Stajnia ma 41,5 tys. lat i jest najstarszym znanym przykładem tego typu biżuterii – uważają autorzy artykułu naukowego w „Scientific Reports”. Zastrzeżenia do publikacji zgłosił jednak jeden z jej autorów.

W czwartek wieczorem w prestiżowym „Scientific Reports” ukazała się publikacja dotycząca badań znalezionej przez polskich archeologów plakietki z kości mamuta. Pierwszą autorką publikacji jest prof. Sahra Talamo z Instytutu Antropologii Ewolucyjnej Maxa Plancka w Lipsku.

„Pojawienie się dekoracji i zdobień ludzkiego ciała uważane jest za jeden z najwcześniejszych przejawów zachowań symbolicznych. A to z kolei wyznacza początek tożsamości etnolingwistycznej i złożoności społecznej człowieka” – zwracają uwagę naukowcy w „Scientific Reports”1)TALAMO S., URBANOWSKI M., PICIN A., NOWACZEWSKA W., VAZZANA A., BINKOWSKI M., CERCATILLO S., DIAKOWSKI M., FEWLASS H., … HUBLIN J.-J. 2021. A … Więcej.

Badania metodą radiowęglową, o których mowa w „Scientific Reports” sugerują, że znalezisko ma ok. 41,5 tys. lat i że to przykład najstarszej znanej w Eurazji biżuterii z ornamentem dołeczkowym wykonanej przez człowieka. W publikacji zaznaczono, że tak odlegle datowanych ozdób wykonanych przez człowieka jest w naszej części świata niewiele. (Należą do nich wisiory z zębów drapieżników, znalezione w jaskini Baczo Kiro w Bułgarii. Mają one 46 tys. lat, ale nie wykonano w nich dołeczków).

W sprawie artykułu interweniował jednak jeden z jego autorów, dr Mikołaj Urbanowski. Publikację na jakiś czas zdjęto ze strony wydawnictwa, a potem opatrzono komentarzem, że pojawiły się do niej zastrzeżenia i redakcja czeka teraz na wyjaśnienia zainteresowanych.

„Ta plakietka to zabytek klasy zero – jeden z najcenniejszych tego typu w Polsce i w Europie” – komentuje w rozmowie z PAP dr Urbanowski, który kierował pracami w Jaskini Stajnia, podczas których znaleziono plakietkę. Archeolog uważa, że w publikacji w Scientific Reports pominięto wyniki analiz, które wskazują, że w istocie zabytek może być starszy, niż podano w publikacji. W ocenie archeologa nie można więc wykluczyć, że ranga odkrycia jest w istocie jeszcze większa, niż to opisano w „Scientific Reports”. Jego zdaniem niezbędna jest dyskusja nad wynikami badań.

Owalna plakietka (nie zachowała się w całości) wykonana jest z kości mamuta. Jej wymiary to ok. 4,5 cm wysokości, 1,5 cm szerokości i niecałe 4 mm grubości. Miała prawdopodobnie dwa otwory i wyryto na niej dołeczki – co najmniej 50 – które tworzą wzór. Są hipotezy, że wzór ten nie jest abstrakcyjnym ornamentem, tylko był jakąś formą notacji, zapisu mnemotechnicznego. Mógł np. dokumentować zjawiska astronomiczne albo być zapisem informacji przydatnych w czasie polowań. Nie jest więc całkiem przesądzone, czy plakietka była ozdobą, czy była obiektem użytkowym.

Ten unikalny artefakt znaleziono w 2010 r. w Jaskini Stajnia (wyżyna Krakowsko-Częstochowska) podczas badań Uniwersytetu Szczecińskiego. Aż dotąd nie zaprezentowano go w recenzowanej publikacji naukowej.

A) Lokalizacja Jaskini Stajnia, B) zdjęcie plakietki z obu stron, C) Na zabytku zidentyfikowano równo 50 małych dołków (za: Talamo i in. 2021, ryc. 1, CC BY 4.0, z Scientific Reports)

Dr Mikołaj Urbanowski w rozmowie z Nauką w Polsce twierdzi, że w publikacji pominięto pierwsze, podstawowe datowanie plakietki, wykonane w 2011 r. w ośrodku należącym do Uniwersytetu Oxfordzkiego. Z badań tych miało wynikać – podsumowuje – że plakietka jest jeszcze starsza i jej wiek przekracza 45 tys. lat. W jego ocenie zlecenie dodatkowych badań radiowęglowych było niepotrzebne i doprowadziło do uszkodzenia zabytkowej plakietki (podczas takich badań pobrana musi być próbka).

Kolejne zastrzeżenie archeologa budzi interpretacja wyników. „Jeśli plakietka liczyłaby ponad 45 tys. lat – uważa dr Urbanowski – trzeba by było przewartościować nasze rozumienie kluczowego fragmentu prehistorii i dopuścić znacznie wcześniejszą i bardziej dynamiczną ekspansję człowieka współczesnego w północnej Europie. Względnie założyć istnienie intensywnych relacji między przybyszami a neandertalczykami, czyli rdzennymi mieszkańcami Starego Kontynentu. Nie można też całkowicie wykluczyć najbardziej rewolucyjnej możliwości, że plakietka jest dziełem późnych neandertalczyków, co całkowicie zmieniałoby nasze rozumienie tego odcinka dziejów” – komentuje.

Te działające na wyobraźnię hipotezy dr. Urbanowskiego na razie nie zostały jednak zaprezentowane w publikacji naukowej. Wymagałoby to dalszych prac.

W badaniach uczestniczyli także naukowcy z Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Śląskiego, Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB, Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN, a także inni naukowcy z prestiżowego niemieckiego Instytutu antropologii Ewoilucyjnej im. Maxa Plancka w Lipsku (Niemcy), włoskiego Uniwersytetu Bolonii, Simon Fraser University (Kanada), University of Colorado Boulder (USA), University of the Witwatersrand (RPA) i Uniwersytetu Kopenhagi (Dania).

Źródło: naukawpolsce.pap.pl

Przypisy

Przypisy
1TALAMO S., URBANOWSKI M., PICIN A., NOWACZEWSKA W., VAZZANA A., BINKOWSKI M., CERCATILLO S., DIAKOWSKI M., FEWLASS H., … HUBLIN J.-J. 2021. A 41,500 year-old decorated ivory pendant from Stajnia Cave (Poland), „Scientific Reports”, 11 (1), s. 22078, https://doi.org/10.1038/s41598-021-01221-6.
Dziennikarka PAP | Oficjalna strona

Dziennikarka Polskiej Agencji Prasowej.

CZY TEŻ W DZIECIŃSTWIE CHCIAŁEŚ BYĆ ARCHEOLOGIEM?

My od zawsze! Cześć, ARCHEOLOGIA ŻYWA to mały zespół osób kochających odkrywanie i pisanie o przeszłości. Czujemy jednak, że wciąż zna ją zbyt mało osób. Pytanie, czy chcesz nam pomóc w promocji naszej historii?

Dodaj komentarz

css.php