W najnowszym numerze Archeologii Żywej 2 (80) 2021 piszemy o wędrówkach średniowiecznych miast z terenów Polski, miejskich centrach prekolumbijskiego Meksyku, pierwszych miastach w Egipcie, Anatolii, ośrodkach Indian Pueblo, największym oppidum Galii i średniowiecznej Sobie. To numer wypchany po brzegi!
Dostępny w salonach Empik, Garmond, Inmedio, Relay, Ruch lub w naszym sklepie internetowym.
Wesprzyj jedyne czasopismo archeologiczne w Polsce i zamów nasz numer bezpośrednio do domu lub pobierz e-wydanie.
Archeologia Żywa 2 (80) 2021 – słowo od redaktora naczelnego
Znów jest wiosna. Rok temu większość z nas przebywała w ścisłej izolacji z powodu pandemii COVID-19. Aktualnie, choć epidemia znów się nasiliła, to obostrzenia społeczne nie są tak rygorystyczne, jak rok temu. Korzystają z tego między innymi archeolodzy, prowadząc badania terenowe. Doniesienia o pierwszych efektach tegorocznego sezonu wykopaliskowego możecie obserwować na bieżąco w mediach społecznościowych AŻ. Tegoroczna wiosna daleka jest jednak od normalności. Zaraza dołożyła nam wszystkim dodatkowych obowiązków i trosk.
Z tym większą przyjemnością prezentujemy kolejny numer AŻ, poświęcony tym razem fenomenowi miast. Wraz z Autorami tekstów zabierzemy Was w podróż do starożytnych i średniowiecznych miast położonych na czterech kontynentach. Wiedzieliście, że w okresie prekolumbijskim na Południowym Zachodzie USA istniały miasta? O takich centrach osadniczych położonych na północ od Meksyku pisze Radosław Palonka. Do Meksyku wyruszymy po raz kolejny z Boguchwałą Tuszyńską, aby zwiedzić imponujące prekolumbijskie miasta Teotihuacan, Cantona i Calakmul. Do Afryki, a konkretnie do Soby – stolicy średniowiecznego królestwa nad Nilem Błękitnym zabierze nas Mariusz Drzewiecki. O początkach urbanizacji Egiptu i Lewantu pisze zaś Jacek Karmowski. Badania w Çatalhöyük były opisywane w AŻ już kilkakrotnie. Aktualnie Jędrzej Hordecki przybliży historię frygijskiej osady, która powstała na gruzach tego neolitycznego protomiasta w Anatolii. O Bibracte, legendarnej stolicy galijskiego plemienia Edunów słyszał zapewne każdy miłośnik Celtów. W fascynującą historię i archeologię tego oppidum wprowadza nas Tomasz Bochnak. Być może dotarła do Was niedawno wieść o odkryciu w Polsce kolejnego zaginionego miasta, Sławoborza. Zastanawialiście się pewnie, jak to możliwe, że całe miasto może zaginąć w pomroce dziejów? Ano może, i to z wielu powodów. Jednym z nich było zjawisko translokacji ośrodka miejskiego. O takich wędrujących i znikających miastach piszą Marcin Krzepkowski i Piotr Wroniecki.
Anonsowane artykuły to nie cała wiedza o miastach, którą chcielibyśmy się podzielić z Czytelnikami. Dalsze informacje znajdziecie w najnowszym numerze Archeologii Żywej i na naszej stronie internetowej.
Archeologia Żywa 2/2021 – spis treści
- 04 / Ulepione z tej samej gliny? Pierwsze miasta w Egipcie i Lewancie
Jacek Karmowski - 14 / W cieniu wielkich miast. archeologii środkowej Anatolii
Jędrzej Hordecki - 20 / Wielkie miasta prekolumbijskiego Meksyku
Boguchwała Tuszyńska - 30 / Indiańskie miasta prekolumbijskiej Ameryki Północnej
Radosław Palonka - 40 / Bibracte – największe miasto celtyckiej Galii
Tomasz Bochnak - 50 / Soba – stolica średniowiecznego królestwa nad Nilem Błękitnym
Mariusz Drzewiecki - 58 / Środa Śląska. Krótka opowieść o jednym z najstarszych miast w Polsce
Grzegorz Borowski - 63 / O wędrówkach średniowiecznych miast
Marcin Krzepkowski, Piotr Wroniecki - 68 / Skazańcy średniowiecza i nowożytności. Jak i gdzie wykonywano egzekucje na Dolnym Śląsku?
Izabela Sobczuk, Barbara Kwiatkowska - 71 / Tajemnice dawnych toalet
Jakub Okonek - 78 / Dong Son. Starożytni Wietnamczycy
Katarzyna Czapska - 83 / Smaki miasta Ur
Maciej Słowiński - 87 / Legendy miejskie z terenów Polski
Szymon Jamaszewski
AŻ 2/2021 – podgląd
Ulepione z tej samej gliny? Pierwsze miasta w Egipcie i Lewancie
Jacek Karmowski
Proces powstania pierwszych miast w IV tysiącleciu p.n.e. na terenach Bliskiego Wschodu to fascynujący i coraz lepiej poznany fenomen. Już we wcześniejszych fazach neolitu można dostrzec tendencję do gromadzenia się większych grup ludzkich, zamieszkujących stosunkowo niewielką przestrzeń w zwartej zabudowie mieszkalnej. Przytoczyć tu można słynne przykłady, takie jak: Çatalhöyük, Merimde, Jerycho czy Motza nieopodal Jerozolimy. Jednak to dopiero druga połowa IV tysiąclecia p.n.e. uznawana jest przez większość badaczy za okres narodzin pierwszych miast.
Wielkie miasta prekolumbijskiego Meksyku
Boguchwała Tuszyńska
W czasach prekolumbijskich na ziemiach Meksyku rozsiane były setki miast. Zobaczmy, jak wyglądały trzy z nich: Teotihuacan, Cantona i Calakmul, które przetrwały do naszych czasów w stosunkowo dobrym stanie, dzięki czemu archeolodzy zdołali odtworzyć ich wygląd. Te trzy ośrodki, szeroko opisane w artykule, należały do największych i najbardziej wpływowych.
Środa Śląska. Krótka opowieść jednym z najstarszych miast w Polsce
Grzegorz Borowski
Środa Śląska to niewielkie miasto położone 30 km na zachód od Wrocławia. Jest jednym z ponad stu miast powstałych w średniowieczu na Śląsku. Mimo swej współczesnej niepozorności należy jednak do miast szczególnych, przynajmniej z kilku powodów. Po pierwsze, ma bardzo ciekawy układ urbanistyczny. Po drugie, to właśnie w tym mieście w XIII wieku zrodziło się prawo średzkie. Po trzecie, i jak się wydaje najważniejsze, jest to jedno z pierwszych miast lokowanych w Polsce.
Skazańcy średniowiecza i nowożytności. Jak i gdzie wykonywano egzekucje na Dolnym Śląsku?
Izabela Sobczuk, Barbara Kwiatkowska
Miejsca straceń były w dawnych czasach nieodłącznym elementem miast całej późnośredniowiecznej i wczesnonowożytnej Europy. Niemal każdy miejski ośrodek sądowniczy posiadał własny obiekt do wykonywania kar śmierci, którym opiekował się kat i jego pomocnicy.
Na zakończenie nieskromnie dodam, że znów udało nam się namówić do współpracy zacne grono Autorów – badaczy terenowych, którzy nie tylko mozolnie wgryzali się w relikty przeszłości, ale też mieli chęć obszernie podzielić się zdobytą wiedzą. Należy to szczególnie docenić, bo niestety popularyzacja wyników badań archeologicznych najczęściej kończy się na krótkich notkach zamieszczanych w prasie lub w Internecie. Z tym większą satysfakcją, zapraszam do lektury bieżącego numeru Archeologii Żywej!
Życzymy miłej lektury!
Paweł Konczewski
Doktor habilitowany, profesor Uniwersytety Przyrodniczego we Wrocławiu. Archeolog, nauczyciel akademicki, redaktor naukowy „Archeologii Żywej”. Na co dzień pracuje w Zakładzie Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej UPWr. Jego zainteresowania naukowe oscylują wokół archeologii historycznej oraz wykorzystania archeologii w naukach przyrodniczych i kryminalistyce. Miłośnik niespiesznych podróży.
Magdalena Dulęba
Architekt, absolwentka Politechniki Warszawskiej, obecnie sekretarz redakcji Archeologii Żywej. Chętnie zajmuje się również grafiką. Interesuje się historią sztuki, uwielbia wycieczki po Polsce i nie tylko.
Radosław Biel
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
