Archeolodzy pracujący na działce po dawnej lodziarni „Miś” w Gdańsku dokonali odkrycia, które może rzucić nowe światło na początki chrześcijaństwa na Pomorzu Wschodnim. W trakcie badań natrafiono na relikty drewnianej konstrukcji, która – według wstępnych ustaleń – może być najstarszym kościołem w Gdańsku, pochodzącym z połowy XII wieku. Jeśli teza ta zostanie potwierdzona, będzie to jedno z najważniejszych odkryć archeologicznych ostatnich lat w Polsce.
Ratownicze badania archeologiczne prowadzone przez Sylwię Kurzyńską z firmy ArcheoScan i dr Monikę Kasprzak odsłoniły zarys budynku zbudowanego na planie krzyża greckiego. Konstrukcja zrębowa składa się z siedmiu warstw dębowych belek, datowanych na lata 30. XII wieku dzięki analizie dendrochronologicznej. Fragmenty budowli, jak dotąd odsłonięte, mają około 13–14 metrów szerokości i długości. To właśnie ten plan oraz kontekst odkrycia sugerują, że może to być kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny.
Cmentarz jako wskazówka
Kościół Najświętszej Marii Panny, wspomniany w średniowiecznych dokumentach, miał być pierwszą świątynią na terenie grodziska gdańskiego. Dotychczas sądzono, że była to budowla kamienna, jednak nowe odkrycia wskazują na drewnianą konstrukcję, co czyni to znalezisko jeszcze bardziej intrygującym.
W bezpośrednim sąsiedztwie budowli odkryto cmentarzysko, na którym spoczywało około 250 osób. Znalezisko to jest kolejnym argumentem przemawiającym za sakralnym charakterem drewnianej konstrukcji. Zmarli pochowani byli bez ozdób, choć w kilku grobach odnaleziono złote nici – pozostałości po szatach, a także żelazny grot i sygnet.
Oprócz standardowych grobów odkryto ossuarium zawierające 28 czaszek, co wskazuje na długotrwałe użytkowanie tego miejsca jako cmentarza. Analizy wieku drewna trumien wskazują na daty z XII wieku, zbieżne z czasem wzniesienia budowli.
Wyjątkowa drewniana konstrukcja
Dotychczasowe odkrycia wskazują na wyjątkowość budowli nie tylko w kontekście Gdańska, ale i całego Pomorza. Drewniane świątynie z tego okresu były rzadkością, szczególnie w regionach, gdzie dostęp do kamienia budowlanego nie stanowił problemu. Brak analogii do innych znanych budowli z epoki czyni to odkrycie jeszcze bardziej intrygującym.
Mimo znaczącego postępu, badacze podkreślają, że na tym etapie trudno jednoznacznie określić funkcję odkrytej konstrukcji. Dalsze badania, w tym analiza pozostałości odkrytych w sąsiedztwie, będą kluczowe dla rozwiania wątpliwości. Wyzwania stoją także przed konserwatorami zabytków. Drewniana konstrukcja jest niezwykle delikatna i wymaga specjalistycznych działań, by ją zachować. Jednym z możliwych rozwiązań jest wydobycie jej elementów, konserwacja i ekspozycja w muzeum lub w nowym budynku planowanym na tym terenie.
Potencjał na przełomowe odkrycie
Archeolodzy planują kontynuację badań na działce przy ul. Sukienniczej, ale część konstrukcji może znajdować się pod ulicą, gdzie badania nie są prowadzone ze względu na infrastrukturę. Istnieje również konieczność wzmocnienia pobliskiego spichlerza, aby móc kontynuować wykopy. Równolegle prowadzone są rozmowy o sposobach zabezpieczenia drewnianych elementów konstrukcji. Jednym z rozważanych rozwiązań jest ich wydobycie, konserwacja i ekspozycja w muzeum lub w budynku, który powstanie na tym terenie.
Odkrycie będzie omawiane podczas konferencji naukowej „Początki Gdańska. Rozwój osadnictwa w X-XII wieku”, która odbędzie się 10 października 2024 roku w Dworze Artusa. To doskonała okazja, aby zapoznać się z najnowszymi wynikami badań i ich znaczeniem dla historii Gdańska i Pomorza.
Odkrycie reliktów budowli, która może być najstarszym kościołem w kraju, ma ogromne znaczenie dla historii miasta i Pomorza Wschodniego. Badania te nie tylko dostarczają nowych informacji o początkach chrześcijaństwa w regionie, ale także otwierają kolejne perspektywy w badaniach nad urbanizacją Gdańska w średniowieczu.
Źródło: trojmiasto.pl
Więcej o tym jak rozwijał się wczesnośredniowieczny Gdańsk dowiecie się ze spotkania z archeologiem Zbgniewiem Misiukiem, przeprowadzonym w ramach cyklu „Kontekst”
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
