Z dwóch przebieralni, atrium, trzech pomieszczeń kąpielowych z basenami i pieca, znajdującego się za nimi w tylnej części kompleksu – składały się termy w rzymskiej twierdzy Apsaros (dzisiejsze Gonio) koło Batumi w Gruzji. Archeolodzy na podstawie wieloletnich badań wykonali ich trójwymiarową rekonstrukcję.
Gonio jest dziś jedną z większych atrakcji turystycznych w okolicach Batumi – kurortu, o którym pół wieku temu śpiewały Filipinki. Apsaros (bo pod taką nazwą twierdza była znana wśród starożytnych) to dziś malownicze ruiny. Świetnie zachowały się jedynie fortyfikacje. Ich wnętrze to w większości pusta przestrzeń, gdzieniegdzie widoczne są zarysy fundamentów dawnych konstrukcji. To właśnie tam, pod ziemią, znajdują się pozostałości po starożytnych termach.
Naukowcy z Instytutu Archeologii UW i z Muzeum i Rezerwatu Gonio-Apsarus w Batumi odkryli pozostałości po budynku term w Gonio w 2014 r. Rok później, poszerzając teren badań, natknęli się na mozaikę, która zdobiła część wewnętrznych pomieszczeń. Teraz, na podstawie długich analiz, zaprezentowali wstępną trójwymiarową rekonstrukcję rzymskich term garnizonowych z pocz. II w., czyli okresu, w którym władał cesarz Trajan.
Jak opisuje jeden z autorów rekonstrukcji i szef badań ze strony polskiej prof. Radosław Karasiewicz-Szczypiorski (drugim jest Jakub Kaniszewski), wejście do term wiodło przez atrium, czyli niezadaszone pomieszczenie wewnętrzne. Po lewej i po prawej od niego znajdowały się przebieralnie. Natomiast na wprost na podwyższeniu mieściła się właściwa strefa kąpielowa. Były to trzy pomieszczenia – z basenami z wodą zimną, ciepłą i gorącą. Podłogi były usytuowane nieco wyżej ze względu na hypokaustyczny (podpodłogowy) system ogrzewania.
Najlepiej zachowane mozaiki udało się odkryć w 2015 r. Zdobiły one podłogę w sąsiedztwie pierwszego z basenów. Same baseny obłożono zaprawą, w której skład wchodził tłuczeń ceramiczny. Dzięki temu miała właściwości wodoodporne, a przy tym był to surowiec bardzo tani. „Mimo że w różnych krajach wokół Morza Śródziemnego odkryto wiele mozaik podłogowych, to znalezisko z Gonio należy jednak uznać za wyjątkowe. Jest to jeden z nielicznych przykładów odkrycia luksusowego wykończenia posadzki w łaźni wybudowanej przez wojsko na własne potrzeby” – wyjaśniał wówczas prof. Karasiewicz-Szczypiorski.
Z term korzystał cały rzymski oddział stacjonujący w Apsaros. W późniejszym okresie, w czasach panowania Hadriana (117-138), w ich miejscu powstał dom dowódcy garnizonu rzymskiego, a termy zaadoptowano do jego prywatnego użytku. Nowe (większe) termy dla żołnierzy wykonano w niewielkiej odległości od tych z pocz. II w.
W tym roku z powodu pandemii polscy archeolodzy nie pojechali do Gruzji. Mogli ten czas jednak spędzić opracowując materiał z poprzednich sezonów badawczych. W ostatnich miesiącach powstała na przykład rekonstrukcja term. Do jej opracowania wykorzystano m.in. informacje gromadzone w ramach projektów sfinansowanych ze środków Narodowego Centrum Nauki i resortu nauki.
„Za kilka miesięcy, dzięki kolejnym rekonstrukcjom udostępnionym w internecie, będzie możliwe zwiedzanie polsko-gruzińskich wykopalisk bez wychodzenia z domu. Planujemy upublicznić więcej trójwymiarowych rekonstrukcji budynków fortu w Apsaros” – zapowiada szef badań.
Źródło: naukawpolsce.pap.pl
Dziennikarz naukowy w Polskiej Agencji Prasowej (PAP) i portalu PAP - Nauka w Polsce. Ukończył archeologię i PR na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Autor książki „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności" (Wydawnictwo Poznańskie 2023).
