W rzymskim forcie Apsaros, położonym w zachodniej Gruzji w pobliżu Batumi, archeolodzy natrafili na niezwykle rzadkie znalezisko: złotą plakietkę wotywną poświęconą Jowiszowi Dolicheńskiemu, bóstwu szczególnie czczonemu przez rzymskich żołnierzy. To wyjątkowe odkrycie potwierdza istnienie miejsca kultu w pobliżu fortu.
Fort Apsaros, założony około dwóch tysięcy lat temu na pograniczu rzymskiej prowincji Kapadocja, leży w dzisiejszej miejscowości Gonio. Od 2014 roku polsko-gruzińska ekspedycja archeologiczna, prowadzona przez dr. hab. Radosława Karasiewicza-Szczypiorskiego z Uniwersytetu Warszawskiego i dr. Lashę Aslanishviliego z Agencji Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Adżarii, bada ten unikalny obszar. Każdy sezon wykopalisk dostarcza nowych, fascynujących odkryć, ale to właśnie złota plakietka z grecką inskrypcją jest jednym z najbardziej wyjątkowych przedmiotów znalezionych w trakcie tegorocznych badań.
Kult Jowisza Dolicheńskiego – bóstwa z Bliskiego Wschodu
Odkryta plakietka to cienka, złota blaszka z wytłoczonym wzorem i napisem po grecku, stanowiąca dar dla Jowisza Dolicheńskiego. To lokalne bóstwo, którego kult rozprzestrzenił się w prowincjach rzymskich z Bliskiego Wschodu. Niegdyś lokalne bóstwo szybko zyskało popularność wśród rzymskich żołnierzy. W przeciwieństwie do Jowisza Kapitolińskiego, najważniejszego w rzymskim Panteonie, Jowisz Dolicheński był postrzegany jako opiekun wojowników i symbol siły.
Prof. Karasiewicz-Szczypiorski wyjaśnia, że znalezienie w niemal idealnym stanie złotego przedmiotu sprzed dwóch tysięcy lat to rzadkość, szczególnie w środowisku wojskowym. – „Również na naszym stanowisku (złoto – dop. AŻ) jest rzadkością. To może wynikać z faktu, że środowisko wojskowe nie obwieszało się złotem, które zresztą w użytku codziennym było rzadkością. Nie znaczy to, że garnizon albo oficerowie nie posiadali rezerw finansowych w złocie” – tłumaczy archeolog w rozmowie z Nauką w Polsce, podkreślając znaczenie tego znaleziska dla dalszych badań nad kultem Jowisza Dolicheńskiego.
Garncarze, Amfory i Masowa Produkcja Wina
Poza plakietką archeolodzy odkryli także liczne fragmenty pieców do wypału amfor. Znalezione amfory służyły do transportu wina – wytwarzanego lokalnie. Odkrycia sugerują, że garncarze pracowali tu na szeroką skalę w okresie, gdy fort był chwilowo opuszczony przez garnizon. W pobliżu znajdował się dogodny port, co mogło sprzyjać rozwojowi lokalnego handlu i produkcji.
Niedokończone amfory, pozostawione w piecu, wskazują jednak na nagłe przerwanie produkcji, być może z powodu powrotu rzymskiego garnizonu, który usunął garncarzy. Zdaniem Prof. Karasiewicza-Szczypiorskiego, nowe rozkazy mogły zmusić lokalnych rzemieślników do wycofania się z terenu fortu, pozostawiając część pracy niedokończoną.
Mozaiki i pozostałości rzymskich budowli
W trakcie prac archeologicznych odkryto również kolejne mozaiki w tzw. domu Arriana – budynku dowódcy garnizonu. Fragmenty jednej z mozaik, które były zagrożone uszkodzeniem, przeniesiono do muzeum, gdzie zajęli się nimi konserwatorzy z warszawskiej ASP pod kierunkiem dr Julii Burdajewicz.
Apsaros, niegdyś pełniący kluczową rolę w systemie obrony wschodnich rubieży Imperium Rzymskiego, dziś jest malowniczym stanowiskiem archeologicznym. Fortyfikacje późnorzymskie i bizantyjskie oraz zarysy dawnych budynków są pozostałościami po wielowiekowej historii, która kryje jeszcze wiele tajemnic. Każde kolejne odkrycie, takie jak złota plakietka dla Jowisza Dolicheńskiego, przybliża nas do zrozumienia roli, jaką to miejsce odgrywało w imperium rzymskim oraz życiu jego żołnierzy.
Źródło: naukawpolsce.pl
Aby dowiedzieć się więcej o polsko-gruzińskich badaniach w rzymskim forcie Apsaros, zapraszamy do obejrzenia zapisu rozmowy z prof. Radosławem Karasiewiczem-Szczypiorskim w naszym cyklu Kontekst.
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
