Past Lifeways and Deathways of the Disabled in 14th-18th Century Central Europe

Trzyletni projekt badawczy „Past Lifeways and Deathways of the Disabled in 14th-18th Century Central Europe”, którego akronim to „DIS-ABLED”, ma na celu zrekonstruowanie życia osób niepełnosprawnych w XIV-XVIII-wiecznej Europie Środkowej. Europa Środkowa oferuje unikatowe i bogate dane w zakresie źródeł i materiałów pisanych, archeologicznych i osteologicznych do badań nad niepełnosprawnością. Źródła pozwalają na unikatowe spojrzenie na społeczno-kulturowe aspekty niepełnosprawności.

---

Artykuły na naszej stronie

Niepełnosprawni w nowożytnej Europie. Projekt DIS-ABLED.

---

O projekcie

Projekt DIS-ABLED ma za zadanie znaleźć odpowiedzi na następujące pytania:

• Jak definiowano niepełnosprawność i które dolegliwości były postrzegane jako niepełnosprawność w XIV-XVIII wieku?
• Czy są to te same choroby, które my dziś postrzegamy jako niepełnosprawność?
• Jak traktowano osoby niepełnosprawne?
• Jaka była płeć, wiek, dieta i pochodzenie osób niepełnosprawnych?
• Czy w grobach atypowych, które odnajdują archeolodzy pochowano osoby niepełnosprawne?

Odpowiedzi na powyższe pytania zostaną udzielone w oparciu o badania źródeł pisanych i archeologicznych oraz szkieletów pochodzących z czasów średniowiecza i nowożytnych. Dlatego badania obejmują cztery dziedziny: archeologię, historię, antropologię fizyczną i etnografię oraz osadzone są w biohumanistyce, która opowiada się za komplementarnym i interdyscyplinarnym łączeniem nauk społecznych i humanistycznych z biologią. Jest to pierwszy tak szeroko zakrojony i interdyscyplinarny projekt badawczy dotyczący niepełnosprawności w Europie Środkowej.

Autorzy projektu zamierzają ukazać dziedzictwo osób z niepełnosprawnościami z Europy Środkowej, które jest częścią europejskiego dziedzictwa a także podnieść świadomość społeczną na temat historii tych osób.

Ten międzynarodowy projekt realizowany jest na Uniwersytecie w Liverpoolu we współpracy z Arizona State University i Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Projekt prowadzony jest przez dr Magdalenę Matczak (University of Liverpool, Arizona State University) we współpracy z prof. dr hab. Andrzejem Markiem Wyrwą (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza), dr Jessicą Pearson (University of Liverpool) i prof. Jane Buikstrą (Arizona State University). Prace prowadzone są m.in. w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu, Bibliotece Jagiellońskiej oraz na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza.

Dr Magdalena Matczak od ponad 10 lat w swoich interdyscyplinarnych badaniach łączy archeologię, bioarcheologię, historię i etnografię w poznawaniu życia osób niepełnosprawnych i chorych w czasach średniowiecza i nowożytnych. Obecny projekt poszerza wcześniejsze badania o nowe spojrzenie jakie niosą ze sobą źródła pisane, większa ilość stanowisk archeologicznych i poszerzone ramy czasowe.   

Analiza tekstualna wykazała, które choroby, wady i stany były w przeszłości postrzegane jako upośledzenie i niepełnosprawność. Należą do nich na przykład brak wzroku i paraliż. Obecnie wyniki badań są opracowywane i przygotowywane do publikacji. Oczekuje się, że integracja wyników analizy źródeł pisanych z wynikami analiz osteologicznych pokaże, które osoby były postrzegane jako niepełnosprawne. Szczegółowa analiza archeologiczna pomoże wyjaśnić, jak traktowano te osoby i jaki był ich status społeczny. Poszerzy to naszą wiedzę o historii i życiu osób niepełnosprawnych.

Dotychczasowe badania archeologiczne pokazują, że na przestrzeni dziejów (od czasu paleolitu po XIX wiek) osoby niepełnosprawne były traktowane w różnorodny sposób. Stosunek społeczeństwa do nich oscylował od akceptacji przez opiekę, troskę i akceptację warunkową aż do marginalizacji.

Więcej informacji można uzyskać na stronie projektu.

Publikacje

• Matczak M. D., Buikstra J. E., Pearson J., Wyrwa A. M. (2020). Bioarcheologia niepełnosprawności [The Bioarchaeology of Disability], „Teksty Drugie” 2, 158-174.
• Matczak M. D., Buikstra J. E., Pearson J. Wyrwa A. M. (2019). Bioarcheologia niepełnosprawności: przegląd obecnych badań i perspektywy na przyszłość, “Museion Poloniae Maioris” 6, 35-57.