Trzyletni projekt badawczy „Past Lifeways and Deathways of the Disabled in 14th-18th Century Central Europe”, którego akronim to „DIS-ABLED”, ma na celu zrekonstruowanie życia osób niepełnosprawnych w XIV-XVIII-wiecznej Europie Środkowej. Europa Środkowa oferuje unikatowe i bogate dane w zakresie źródeł i materiałów pisanych, archeologicznych i osteologicznych do badań nad niepełnosprawnością. Źródła pozwalają na unikatowe spojrzenie na społeczno-kulturowe aspekty niepełnosprawności.
Kierownik
dr Magdalena Matczak
Wykonawcy
dr Jessica Pearson
prof. Jane E. Buikstra
prof. dr hab. Andrzej Marek Wyrwa
Czas trwania
2018-2021
Datowanie
Średniowiecze, nowożytność
Finansowanie
Projekt jest finansowany w ramach Akcji Marii Skłodowskiej-Curie w obrębie Programu Horyzont 2020 Unii Europejskiej. Numer grantu: 796917.
Artykuły na naszej stronie
O projekcie
Projekt DIS-ABLED ma za zadanie znaleźć odpowiedzi na następujące pytania:
- Jak definiowano niepełnosprawność i które dolegliwości były postrzegane jako niepełnosprawność w XIV-XVIII wieku?
- Czy są to te same choroby, które my dziś postrzegamy jako niepełnosprawność?
- Jak traktowano osoby niepełnosprawne?
- Jaka była płeć, wiek, dieta i pochodzenie osób niepełnosprawnych?
- Czy w grobach atypowych, które odnajdują archeolodzy pochowano osoby niepełnosprawne?
Odpowiedzi na powyższe pytania zostaną udzielone w oparciu o badania źródeł pisanych i archeologicznych oraz szkieletów pochodzących z czasów średniowiecza i nowożytnych. Dlatego badania obejmują cztery dziedziny: archeologię, historię, antropologię fizyczną i etnografię oraz osadzone są w biohumanistyce, która opowiada się za komplementarnym i interdyscyplinarnym łączeniem nauk społecznych i humanistycznych z biologią. Jest to pierwszy tak szeroko zakrojony i interdyscyplinarny projekt badawczy dotyczący niepełnosprawności w Europie Środkowej.
Autorzy projektu zamierzają ukazać dziedzictwo osób z niepełnosprawnościami z Europy Środkowej, które jest częścią europejskiego dziedzictwa a także podnieść świadomość społeczną na temat historii tych osób.
Ten międzynarodowy projekt realizowany jest na Uniwersytecie w Liverpoolu we współpracy z Arizona State University i Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Projekt prowadzony jest przez dr Magdalenę Matczak (University of Liverpool, Arizona State University) we współpracy z prof. dr hab. Andrzejem Markiem Wyrwą (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza), dr Jessicą Pearson (University of Liverpool) i prof. Jane Buikstrą (Arizona State University). Prace prowadzone są m.in. w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu, Bibliotece Jagiellońskiej oraz na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza.
Dr Magdalena Matczak od ponad 10 lat w swoich interdyscyplinarnych badaniach łączy archeologię, bioarcheologię, historię i etnografię w poznawaniu życia osób niepełnosprawnych i chorych w czasach średniowiecza i nowożytnych. Obecny projekt poszerza wcześniejsze badania o nowe spojrzenie jakie niosą ze sobą źródła pisane, większa ilość stanowisk archeologicznych i poszerzone ramy czasowe.
Analiza tekstualna wykazała, które choroby, wady i stany były w przeszłości postrzegane jako upośledzenie i niepełnosprawność. Należą do nich na przykład brak wzroku i paraliż. Obecnie wyniki badań są opracowywane i przygotowywane do publikacji. Oczekuje się, że integracja wyników analizy źródeł pisanych z wynikami analiz osteologicznych pokaże, które osoby były postrzegane jako niepełnosprawne. Szczegółowa analiza archeologiczna pomoże wyjaśnić, jak traktowano te osoby i jaki był ich status społeczny. Poszerzy to naszą wiedzę o historii i życiu osób niepełnosprawnych.
Dotychczasowe badania archeologiczne pokazują, że na przestrzeni dziejów (od czasu paleolitu po XIX wiek) osoby niepełnosprawne były traktowane w różnorodny sposób. Stosunek społeczeństwa do nich oscylował od akceptacji przez opiekę, troskę i akceptację warunkową aż do marginalizacji.
Więcej informacji można uzyskać na stronie projektu.
Publikacje
- Matczak M. D., Buikstra J. E., Pearson J., Wyrwa A. M. (2020). Bioarcheologia niepełnosprawności [The Bioarchaeology of Disability], „Teksty Drugie” 2, 158-174.
- Matczak M. D., Buikstra J. E., Pearson J. Wyrwa A. M. (2019). Bioarcheologia niepełnosprawności: przegląd obecnych badań i perspektywy na przyszłość, “Museion Poloniae Maioris” 6, 35-57.
Marie Skłodowska-Curie Research Fellow na University of Liverpool i Arizona State University. Pracę doktorską obroniła i studia ukończyła na Wydziale Historycznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Przebywała na stypendiach m.in. na Cambridge University, Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley i na Uniwersytecie Arystotelesa w Grecji. Od ponad 10 lat w swoich interdyscyplinarnych badaniach łączy archeologię, bioarcheologię, historię i etnografię w poznawaniu życia osób niepełnosprawnych i chorych oraz szeroko pojętej medycyny w czasach średniowiecza i nowożytnych. Do jej zainteresowań należą także zagadnienia cielesności, tożsamości i dziedzictwa. Kierownik projektów naukowych finansowanych przez Komisję Europejską i Narodowe Centrum Nauki. Uczestniczyła w wielu ekspedycjach archeologicznych w kraju i zagranicą min. na stanowiskach wpisanych na listę UNESCO i w Cambridge Keros Project pod dyrekcją profesora Lorda Colina Renfrew. Autorka wielu artykułów i rozdziałów w monografiach a także publikacji popularnonaukowych.
