Psy, najstarsi przyjaciele człowieka, towarzyszą nam od zarania dziejów, pełniąc różne funkcje w społeczeństwie. Rzymianie odegrali kluczową rolę w kształtowaniu współczesnych ras psów, stosując sztuczną selekcję w celu nadania pożądanych cech morfologicznych i funkcjonalnych. W starożytnym Tralleis odkryto najstarszą dotąd znaną czaszkę psa, którego dziś skojarzylibyśmy z buldogiem francuskim.
Naukowcy zgadzają się, że Rzymianie byli pierwszymi, którzy opracowali współcześnie używane metody selekcji psów, nadając rasom pożądane cechy. Dowodem na to są dzieła Kolumelli „De re Rustica” oraz „Georgika” Wergiliusza, które opisują trzy typy psów: Canis villaticus (duże psy stróżujące), Canis pastoralis (szybkie i wytrzymałe psy pasterskie) oraz Canis venaticus (większe od średnich psy myśliwskie). Małe psy ozdobne nie były uwzględnione w tej klasyfikacji i nazywane były psami na kolana.
Naukowcy z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu oraz tureckich uniwersytetów dokładnie przeanalizowali czaszkę psa z okresu rzymskiego, odkrytą w ruinach starożytnego Tralleis (obecnie Aydın) w południowo-zachodniej Turcji1)ONAR V., ÖZTÜRK N., CHRÓSZCZ A., PORADOWSKI D., MUTLU Z. 2023. Skull of a brachycephalic dog unearthed in the ancient city of Tralleis, Türkiye, … Więcej. Datowanie radiowęglowe wskazało, że czaszka pochodzi z lat 169 p.n.e. – 8 n.e.
Starożytne źródła, takie jak teksty, mozaiki czy rzeźby, dostarczają informacji na temat wyglądu psów w tamtych czasach. Sztuczna selekcja wprowadzona przez człowieka była kluczowym czynnikiem wpływającym na różnorodność kształtów czaszek psów. Współcześni naukowcy klasyfikują je na trzy główne typy: brachycefaliczne (krótkoczaszkowe), mezatyczne (średnioczaszkowe) i dolichocefaliczne (długoczaszkowe). Wśród ssaków domowych różnorodność kształtu i wielkości czaszki psów jest większa niż u innych gatunków.
W starożytnym Rzymie i Grecji często przedstawiano psy o czaszkach dolichocefalicznych (wydłużonych) i mezocefalicznych (proporcjonalnych). Badania czaszek psów z okresu bizantyńskiego wykazały głównie czaszki mezocefaliczne i dolichocefaliczne, bez czaszek brachycefalicznych (krótkoczaszkowych).
Znaleziona w Tralleis czaszka psa okazała się jednak brachycefaliczna. To druga znaleziona czaszka brachycefalicznego psa na terenach pod kontrolą Rzymian i jednocześnie najstarsza. O wiele więcej pojawia się ich w wiekach późniejszych, jak np. te odkryte w Porcie Teodozjusza w dzielnicy Stambułu Yenikapi. Chociaż szkielet zwierzęcia z Tralleis nie jest kompletny, widać, że pies był dobrze traktowany i żył lepiej niż większość rzymskich psów, używanych głównie do pracy i traktowanych źle. Był on prawdopodobnie domowym pupilem, który nie żył długo. Zmarł wkrótce po osiągnięciu dorosłości i został pochowany w pobliżu człowieka. Naukowcy przypuszczają, że psa zabito gdy jego pan umarł, aby pochować ich wspólnie.
Badania archeozoologiczne pozwalają na poznanie różnic między starożytnymi psami a współczesnymi rasami. Przypuszcza się, że pojawienie się psów brachycefalicznych było wynikiem pragnień i życzeń Rzymian. Długa historia relacji między człowiekiem a psem zaowocowała w końcu powstaniem ponad 400 ras psów, których różnorodność wciąż rośnie. Odkrycie brachycefalicznej czaszki psa z Tralleis stanowi dowód na udział Rzymian w hodowli ras o różnorodnych cechach, przyczyniając się do wzbogacenia dziedzictwa genetycznego naszych czworonożnych przyjaciół.
Przypisy
| 1 | ONAR V., ÖZTÜRK N., CHRÓSZCZ A., PORADOWSKI D., MUTLU Z. 2023. Skull of a brachycephalic dog unearthed in the ancient city of Tralleis, Türkiye, „Journal of Archaeological Science: Reports”, 49 , s. 103969, DOI: https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2023.103969. |
|---|
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
