Nowe badania znalezisk z pola bitwy w dolinie Tollense w północno-wschodnich Niemczech miały na celu ustalenie skąd przybyli wojownicy biorący udział w tym starożytnym konflikcie. Wnioski opublikowane w czasopiśmie „Antiquity”, skupiają się na analizie typów grotów strzał i ich rozmieszczeniu geograficznym w Europie Środkowej.
Odkrycia wskazują, że w bitwie, która miała miejsce w XIII wieku p.n.e., brały udział co najmniej dwie grupy o różnym pochodzeniu geograficznym1INSELMANN L., KRÜGER J., SCHOPPER F., RAHMSTORF L., TERBERGER T. 2024. Warriors from the south? Arrowheads from the Tollense Valley and Central Europe, „Antiquity”, s. 1–19, https://doi.org/10.15184/aqy.2024.140.. Jedna z grup pochodziła najprawdopodobniej z okolicznych terenów, o czym świadczy obecność krzemiennych grotów strzał, typowych dla epoki brązu na tym obszarze. Druga grupa pochodziła prawdopodobnie z południowej Europy Środkowej, o czym świadczy obecność brązowych grotów strzał, charakterystycznych dla regionów dzisiejszej Bawarii i Moraw.
To odkrycie potwierdza wcześniejsze hipotezy o ponadregionalnym charakterze konfliktu w dolinie Tollense. Wcześniejsze analizy izotopów strontu z zębów poległych, jak również obecność innych nietypowych artefaktów, takich jak miecz typu Riegsee czy złote spiralne pierścienie, sugerowały już udział osób z południowych regionów Europy Środkowej. Analiza grotów strzał dostarcza kolejnych dowodów na poparcie tej tezy.
Naukowcy wyróżnili trzy kategorie grotów strzał:
- Grot strzały z krzemienia, typowe dla regionu
- Brązowe groty strzał typu 4A, 5A i 5B, sporadycznie pojawiające się w regionie
- Brązowe groty strzał typu 2A, 4B i 4C, niespotykane w regionie
Rozmieszczenie różnych typów grotów strzał na polu bitwy sugeruje także możliwy przebieg starcia. Grot strzały typu 5 i krzemienne groty strzał, prawdopodobnie należące do lokalnej grupy, dominują w dolnej części doliny, co sugeruje, że tam mogła znajdować się grupa miejscowa. W górnej partii doliny częściej występują groty strzał typu 4, charakterystyczne dla południowych regionów Europy Środkowej, co sugeruje, że tam mogła znajdować się grupa przybyszów. Dodatkowo, na grotach strzał z krzemienia odnaleziono ślady krwi, co potwierdza ich użycie w walce.
Odkrycie to ma ogromne znaczenie dla zrozumienia dynamiki społecznych i konfliktów w epoce brązu. Świadczy ono o znacznej mobilności ludności w tamtym okresie oraz o istnieniu konfliktów o zasięgu ponadregionalnym, w które zaangażowane były duże grupy ludzi. Dolina Tollense, ze swoimi szczątkami setek, a może nawet tysięcy wojowników, stanowi unikatowe źródło informacji o skali i charakterze wojny w epoce brązu. Znaleziska z doliny Tollense pozwalają nam również lepiej zrozumieć wyposażenie ówczesnych wojowników. Oprócz grotów strzał, na polu bitwy odkryto bowiem także drewniane maczugi, brązowe noże, groty włóczni, miecze oraz fragmenty strzał z zachowanymi elementami drewnianych drzewców.
Dalsze badania nad znaleziskami z doliny Tollense, w tym analizy DNA i izotopów, pozwolą na pogłębienie wiedzy na temat tego fascynującego okresu w historii Europy i uzyskanie odpowiedzi na pytania dotyczące przyczyn, przebiegu i skutków tego krwawego starcia.
Więcej na temat badań tego stanowiska przeczytać można w numerze „Archeologii Żywej” 3 (85) 2022.
Źródło: cambridge.org
Przypisy
- 1INSELMANN L., KRÜGER J., SCHOPPER F., RAHMSTORF L., TERBERGER T. 2024. Warriors from the south? Arrowheads from the Tollense Valley and Central Europe, „Antiquity”, s. 1–19, https://doi.org/10.15184/aqy.2024.140.
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
