Październikowe wykopaliska w Skołoszowie, prowadzone przez zespół z Uniwersytetu Rzeszowskiego, odsłoniły wyjątkowe pozostałości eneolitycznej osady i cmentarzyska. Wśród znalezisk znajdują się liczące około 5500 lat naczynia ceramiczne odkryte w jamach osadniczych, a także młodszy o tysiąc lat grób niszowy. Odkrycia przybliżają codzienne życie i obrzędy dawnych mieszkańców sprzed kilku tysiącleci.
Stanowisko archeologiczne w Skołoszowie, położone na pograniczu Wysoczyzny Kańczuckiej i Doliny Dolnego Sanu, eksplorowane było przez zespół dr. Dariusza Króla z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Dzięki przeprowadzonym wcześniej badaniom geofizycznym, naukowcy mogli precyzyjnie zlokalizować miejsca, które rokowały największy potencjał badawczy. Na ich terenie odkryto kilkadziesiąt obiektów archeologicznych związanych zarówno z życiem codziennym, jak i praktykami pogrzebowymi.
Pierwsza taka ceramika na Podkarpaciu?
Celem tegorocznych badań było m.in. prześledzenie struktury przestrzennej osady, której mieszkańcy należeli do społeczności kultury pucharów lejkowatych, jednej z najważniejszych archeologicznych kultur neolitycznych Europy. Rozwijała się ona w IV tysiącleciu p.n.e. i charakteryzowała się unikalnym wzornictwem ceramiki – naczyniami o szeroko rozchylonym kołnierzu, przypominającymi kształtem lejek, od których kultura zyskała swoją nazwę nadaną przez archeologów. Społeczności te prowadziły osiadły tryb życia, uprawiając ziemię i hodując zwierzęta, a także wykorzystując surowce, takie jak krzemień wydobywany w słynnych kopalniach w Krzemionkach. Najczęściej kojarzona jest jednak z budowy monumentalnych grobowców megalitycznych.
Dr Dariusz Król, kierownik badań, wyjaśnia, że dotychczasowe badania pozwoliły datować osadę w Skołoszowie na okres 3650–3350 p.n.e., podobnie jak pobliskie osady w Orłach i Hnatkowicach, badane w ubiegłym roku przez jego zespół. Jednak w trakcie tegorocznych badań natrafiono na liczne jamy gospodarcze z fragmentami ceramiki naczyniowej nieznanej dotąd na terenie Podkarpacia. Sposób ich zdobienia może świadczyć o dłuższym zasiedleniu tego miejsca przez społeczności kultury pucharów lejkowatych niż dotąd zakładano. Problem ten wymaga jednak dalszych badań.
Odkrycie niszowego grobu kultury ceramiki sznurowej
Oprócz odkryć związanych z osadą, archeolodzy natrafili także na grób niszowy kultury ceramiki sznurowej, która rozwijała się w III tysiącleciu p.n.e. Nazwana tak ze względu na charakterystyczne zdobienia ceramiki odciskane za pomocą sznura, kultura ta była szeroko rozpowszechniona w Europie Środkowej. Na dnie jamy grobowej zespół badawczy odkrył szczątki ludzkie, a także liczne przedmioty: trzy kompletne naczynia ceramiczne, zniszczony topór, dwie siekiery oraz groty strzał. Tak dobrze zachowane groby są rzadkością, a znalezisko jest istotne nie tylko dla archeologii Podkarpacia, ale również dla szerszego kontekstu badań nad kulturą ceramiki sznurowej.
Wykopaliska w Skołoszowie były również ważnym elementem praktycznym w edukacji studentów Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego. W badaniach uczestniczyli doktoranci, absolwenci oraz studenci różnych roczników, dla których była to okazja do zdobycia pierwszych doświadczeń w terenie. – „Stanowisko w Skołoszowie to doskonałe miejsce do nauki, oferujące różnorodne kategorie obiektów i artefaktów” – dodaje dr Król. – „Dzięki temu studenci mogą poznać nie tylko archeologię osadniczą, ale także funeralną, co jest niezwykle cenne na początkowym etapie ich kariery.”
Kolejne kroki i przyszłość badań
Badania wykopaliskowe w Skołoszowie były możliwe dzięki finansowemu wsparciu Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Sukces badań w Skołoszowie jest częścią szerszych badań na Podkarpaciu prowadzonych przez dr. Króla, obejmujących również stanowiska w Orłach i Hnatkowicach. W 2023 roku na stanowisku w Orłach odkryto różnorodne obiekty kultury pucharów lejkowatych, w tym jamy gospodarcze z fragmentami ceramiki i narzędzi krzemiennych datowane na 3650–3350 lat p.n.e. Wśród znalezisk znalazł się także bogato wyposażony grób kultury ceramiki sznurowej z III tysiąclecia p.n.e., co potwierdza, że miejsce to było intensywnie użytkowane przez różne społeczności na przestrzeni młodszej epoki kamienia.
Dr Dariusz Król już planuje kolejne etapy eksploracji, które będą obejmować dalsze badania cmentarzyska i osady, a także dokładniejszą analizę odnalezionych artefaktów. Tegoroczne odkrycia wzbudzają ogromne zainteresowanie środowiska naukowego i otwierają nowe perspektywy badawcze dla archeologii Podkarpacia. Dzięki takim przedsięwzięciom Skołoszów staje się jednym z kluczowych punktów na archeologicznej mapie Polski, a każdy kolejny sezon przynosi nowe odpowiedzi na pytania o życie dawnych społeczności w tej części Europy.
Źródło: ur.edu.pl
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
