Tylko w geologii różnice między epokami a okresami są oczywiste. W geochronologii najdłuższy jest bowiem eon, dzielący się na ery, które dzielą się na okresy, a te zaś na epoki.
W historii i archeologii, ale również historii sztuki, architektury czy literatury, panuje trochę większa dowolność. Pochodzące z łaciny słowo „era”, oraz z greki „epoka” wiele osób w praktyce stosuje naprzemiennie. W wielu artykułach czy książkach znaleźć można takie określenie jak „okres średniowiecza”, co jest w zasadzie „masłem maślanym”. Używają go nawet naukowcy zajmujący się na co dzień średniowieczem, bo nie zwracają na to całkowicie uwagi!
Z dokładnym podziałem na epoki w różnych naukach, wraz z ich ramami czasowymi, możesz zapoznać się w tym miejscu.
Z reguły jednak era najczęściej pojawia się w przypadku określenia wieku zabytku lub dat wydarzeń – przed naszą erą lub naszej ery. Można by je zatem uznać za największą jednostkę czasu. Epoki są związane z innymi i najczęściej wymienianymi podziałami, oznaczając pewien ważny etap dziejowy będący bardzo istotnym przełomem, punktem odniesienia, który wywarł decydujący wpływ na losy ludzkości. W ten sposób epokami są paleolit, neolit, epoka brązu, średniowiecze, renesans czy barok. Okres zaś to czasami mniejsza jednostka epoki jak np. okres wędrówek ludów, okres wpływów rzymskich, które dalej dzielą się na fazy. Częściej jednak to po prostu jakiś przedział czasu, jak np. okres wojny polsko-krzyżackiej 1409-1411.
W potocznym użyciu jednak kombinacje er, epok i okresów są całkowicie dowolne i ograniczone jedynie wyobraźnią autorów. Dlatego możemy spotkać się zarówno z okresem epoki kamienia, okresem wczesnego średniowiecza, samym wczesnym średniowieczem, epoką renesansu, erą renesansu, erą industrialną, epoką industralną, okresem polodowcowym, epoką lodowcową itd.
Tylko w geologii różnice te są jasno określone:
- Eon: Najdłuższy przedział czasu, obejmujący setki milionów lub miliardy lat.
- Era: Dzieli się na okresy, zazwyczaj trwające od milionów do dziesiątków milionów lat.
- Okres: Dzieli się na epoki, trwające od milionów do tysięcy lat.
- Epoka: Najkrótszy przedział czasu, trwający od tysięcy do milionów lat.
W innych dziedzinach panuje większa dowolność:
- Era najczęściej pojawia się przy określaniu wieku zabytków lub dat wydarzeń (np. przed naszą erą, nasza era).
- Epoka jest związana z ważnymi etapami dziejowymi, stanowiąc punkt odniesienia dla przełomowych wydarzeń (np. paleolit, neolit, epoka brązu, średniowiecze, renesans).
- Okres to mniejsza jednostka epoki (np. okres wędrówek ludów) lub po prostu przedział czasowy (np. okres wojny polsko-krzyżackiej 1409-1411).
Pamiętaj:
- W większości nauk nie ma ścisłych reguł co do używania tych pojęć.
- Ważne jest, aby w danym kontekście jasno określić ich znaczenie.
- Znajomość subtelnych różnic między nimi może ułatwić precyzyjną komunikację o historii i kulturze.
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
