Ciepłe PKP – Piastowski klucz do Pomorza

Celem projektu  „Wczesnośredniowieczny kompleks osadniczy w Ciepłem. Piastowski klucz do Pomorza Wschodniego” jest zbadanie ważnego ośrodka kulturowego w Ciepłem na Pomorzu Wschodnim i poznanie jego roli w procesie włączania tego regionu do pierwszego państwa polskiego.

---

Opis projektu

Dotychczas Ciepłe było znane głównie z przypadkowego odkrycia na cmentarzysku wczesnośredniowiecznym, gdzie natrafiono na pochówek uzbrojonego wojownika uznanego za wikinga. Cmentarzysko jest tylko jednym z elementów rozległego kompleksu osadniczego, który tworzą trzy grody, kilka osad oraz dwie nekropole. Dotychczas uwaga badaczy była skoncentrowana na odkryciach z cmentarzyska. Nie może to budzić jednak zdziwienia. Nowe badania cmentarzyska (2004–2014), podczas których natrafiono na kolejne groby komorowe, potwierdziły niezwykłą rangę tego miejsca.

Kompleks osadniczy w Ciepłem jest unikatowym zespołem stanowisk z przełomu X i XI w. Powstał prawdopodobnie pod koniec X w. z inicjatywy osób związanych z pierwszymi władcami Piastowskimi (Mieszkiem I bądź Bolesławem Chrobrym). Objęcie zwierzchnictwa nad Pomorzem Wschodnim było jednym z etapów budowy w pełni ukształtowanego i silnego organizmu politycznego przełomu X i XI w. Było szczególnie pożądane na piastowskim dworze przede wszystkim ze względów ekonomicznych (dostępem do wymiany handlowej oraz kontrola szlaku wiślanego).

Ośrodek w Ciepłem prawdopodobnie odegrał istotną rolę w piastowskim „podboju” Pomorza Wschodniego. Było to miejsce umożliwiające kontrolę szlaku Wiślanego i przeprawy przez Wisłę w kierunku Prus. Czy centrum to stało się miejscem, z którego w pewnym czasie Piastowie realizowali swoje podboje na Północy? Można postawić hipotezę, że tak właśnie było, i że tym samym Ciepłe stanowiło dla Piastów klucz do Pomorza? Być może tam rezydowali namiestnicy Piastów, sprawujący w ich imieniu władzę.

Ciepłe może być uznane za istotne świadectwo początków chrześcijaństwa na Pomorzu. Wiemy, że w 997 r.. Wojciech Sławnikowic odwiedził urbs Gyddanyzc, skąd wyruszył na wyprawę misyjną do Prus. Niewykluczone, że w drodze do Gdańska zatrzymał się w Ciepłem, gdzie mógł ochrzcić członków lokalnej społeczności.

Jednak pomimo wielu przesłanek wskazujących tak ważną rolę zespół osadniczy w Ciepłem nie doczekał się badań na jakie zasługuje. Planowane badania będą prowadzone niejako na dwóch płaszczyznach. Multidyscyplinarne studia nad zespołem osadniczym w Ciepłem będą płaszczyzną badań na węższym, regionalnym poziomie. Planowane badania zawierają szereg działań, które mogą być uznane za nowatorskie. Obok klasycznych procedur archeologicznych mieści się w nich cały szereg analiz paleośrodowiskowych, bioarcheologicznych (m.in. analizy genetyczne, analizy stabilnych izotopów strontu, węgla, azotu i siarki). Drugim, szerszym poziomem, będą szeroko zakrojone studia nad znaczeniem tego ośrodka w rozbudowie państwa wczesnopiastowskiego oraz początkach chrystianizacji Pomorza.

Realizacja projektu zaowocuje wiedzą na kluczowe nie tylko z perspektywy Pomorza, lecz również w kontekście tworzenia państwa polskiego. Wszystko to dowodzi, że Ciepłe jest istotne nie tylko regionalnie lecz dla całego Pomorza Wschodniego i tworzącego się w X w. państwa polskiego. Kompleks ten odgrywał również zapewne istotną rolę w kontekście sieci kontaktów skupionych wokół basenu Morza Bałtyckiego, przez co projekt wpisuje się w rozważania międzynarodowe.