Archeologia Żywa 3 (97) 2025

|


, , , , , , , ,

Tysiąc lat temu, w 1025 roku, Bolesław Chrobry został pierwszym królem Polski. W rocznicowym numerze „Archeologii Żywej” zabieramy Was w podróż do początków naszej państwowości – od Gniezna i Poznania po Pomorze Wschodnie. Zobaczcie, jak archeologia odkrywa historię państwa pierwszych Piastów!

Gdzie kupić numer?

Archeologia Zywa 97

Świętuj milenium koronacji – zdobądź numer już dziś!

Dostępny w salonach Empik, Kolporter, Garmond, Inmedio, Relay oraz w wersji cyfrowej. Wybierz papier z dostawą do domu, e‑wydanie lub skorzystaj z 10% zniżki na prenumeratę!

KUP WYDANIE PAPIEROWE →
POBIERZ E‑WYDANIE →
PRENUMERUJ –10% →

Archeologia Żywa 3/2025 – spis treści

  • TEMAT NUMERU
    • 04 / Wielkie państwo pierwszych Piastów
      Radosław Biel
    • 06 / Koronacja Bolesława Chrobrego w 1025 roku
      Paweł Żmudzki
    • 14 / Gdy Gniezno było stolicą
      Tomasz Janiak
    • 23 / Poznań Bolesława Chrobrego
      Hanna Kóčka‑Krenz
    • 32 / Jak kształtowało się państwo Piastów?
      Michał Kara
    • 40 / Ciepłe. Piastowski przyczółek na Pomorzu
      Sławomir Wadyl
    • 46 / Słowianie na Północy, część 2. Władza, warownie i wojownicy
      Leszek Gardeła
    • 55 / Nieobecne w kronikach, obecne w dziejach. Kobiety dynastii pierwszych Piastów
      Anna Jankowiak, Agnieszka Jankowiak‑Maik
    • 62 / Jak wyglądał Bolesław Chrobry?
      Radosław Biel
  • TAJEMNICE PRZESZŁOŚCI
    • 68 / Apollonia Iliryjska: od greckiej kolonii do zimnej wojny
      Piotr Piekarz
    • 74 / Bursztynowa odyseja, część 3. Wśród Celtów, Greków i Rzymian
      Szymon Modzelewski
  • ARCHEOWARSZTAT
    • 79 / Kultura Missisipi. Budowniczowie kopców świątynnych
      Jakub Okonek
  • POZA ARCHEOLOGIĄ
    • 84 / Średniozamożna mieszkanka grodu wczesnopiastowskiego
      Poczet Odtwórców Polskich

AŻ 3/2025 – podgląd zawartości

Koronacja Bolesława Chrobrego w 1025 roku
Paweł Żmudzki

Dlaczego Chrobry czekał na koronę niemal ćwierć wieku? Kto popierał jego plany, a kto je blokował? I czy koronacja rzeczywiście przyczyniła się do późniejszego kryzysu państwa?

Jak kształtowało się państwo Piastów?
Michał Kara

Czy państwo Mieszka I i Bolesława Chrobrego było efektem ewolucji czy rewolucji? Najnowsze badania dendrochronologiczne i archeologiczne pokazują tempo, którego nie powstydziłby się dzisiejszy deweloper.

Kobiety dynastii pierwszych Piastów
Anna Jankowiak, Agnieszka Jankowiak‑Maik

Królowe, księżniczki i regentki – dlaczego tak rzadko pojawiają się w kronikach? Współczesna nauka coraz częściej stawia sobie za cel, aby odzyskać ich historie i ustalić wpływ na minione wydarzenia.

O zawartości

Tysiąc lat temu, w 1025 r., Bolesław Chrobry w Gnieźnie włożył koronę i z księstwa Piastów narodziło się królestwo. Z okazji tej rocznicy oddajemy w Wasze ręce numer poświęcony przełomowi X–XI w., ukazanemu przede wszystkim przez pryzmat najnowszych odkryć archeologicznych.

Na otwarcie znajdziecie uproszczoną mapę państwa Chrobrego, a dalej: Gniezno opisane przez Tomasza Janiaka, piastowski Poznań w ujęciu Hanny Kóčka‑Krenz i syntetyczne spojrzenie Michała Kary na proces formowania się wczesnego państwa. Paweł Żmudzki pokazuje złożone kulisy samej koronacji, a Anna i Agnieszka Jankowiak‑Maik przywracają głos kobietom dynastii Piastów. Radosław Biel zastanawia się, jak naprawdę wyglądał pierwszy polski król, zaś Sławomir Wadyl i Leszek Gardeła rozszerzają opowieść o Pomorze Wschodnie i północne rubieże Słowiańszczyzny.

Poza tematem przewodnim Piotr Piekarz zabiera nas do Apollonii Iliryjskiej, Szymon Modzelewski kończy „Bursztynową odyseję”, a Jakub Okonek przenosi nad Missisipi XI wieku. Numer zamyka kolejna sylwetka z Pocztu Odtwórców Polskich.

Mamy nadzieję, że lektura pozwoli spojrzeć na początki polskiej państwowości z nowej perspektywy – opartej na faktach, badaniach i krytycznym namyśle. Miłego odkrywania!

PRENUMERUJ
OD DZIŚ!

Śledź nasze profile na Facebooku, Instagramie, TikToku i YouTube, aby nie przegapić webinarów i dodatkowych materiałów z wykopalisk.

Miłej lektury!

dr Radosław Biel
redaktor naczelny
dr hab. Paweł Konczewski, prof. UPWr
redaktor naukowy
Magdalena Dulęba
sekretarz redakcji

Pełny wykaz literatury

Wielkie państwo pierwszych Piastów / Radosław Biel

  • BUKO A. 2021. Świt państwa polskiego, Warszawa.
  • OLCZAK E. 2006, Ilustrowany Atlas Historii Polski. T. 1, Warszawa.

Gdy Gniezno było stolicą / Tomasz Janiak

  • KOSTRZEWSKI J. (red.) 1939. Gniezno w zaraniu dziejów (od VIII do XIII wieku) w świetle wykopalisk (= Biblioteka Prehistoryczna 4), Poznań.
  • MIKOŁAJCZYK G. 1972. Początki Gniezna. Studia nad źródłami archeologicznymi, Warszawa–Poznań.
  • MIKOŁAJCZYK G. 1973. Początki Gniezna. Źródła archeologiczne, Warszawa–Poznań.
  • KURNATOWSKA Z. (red.) 2001. Gniezno w świetle ostatnich badań archeologicznych. Nowe fakty, nowe interpretacje, Poznań.
  • SAWICKI T., BIS M. (red.) 2018. Gniezno wczesnośredniowieczny zespół grodowy (= Origines Polonorum, t. XI), Warszawa.

Poznań Bolesława Chrobrego / Hanna Kóčka‑Krenz

  • BIRKENMAJER J. 1936. Epitafjum Bolesława Chrobrego, [w:] T. Lehr-Spławiński (red.), Munera Philologica Ludovico Ćwikliński bis sena lustra professorie claudenti ab amicis collegis discipulis oblata, Posnaniae, pagg. 347–370.
  • DALEWSKI Z. 1996. Władza, przestrzeń, ceremoniał. Miejsce i uroczystość inauguracji władcy w Polsce średniowiecznej do końca XIV w., Warszawa, s. 38–39.
  • JÓZEFOWICZÓWNA K. 1963. Z badań nad architekturą przedromańską i romańską w Poznaniu, Wrocław – Warszawa – Kraków.
  • KARA M. 1998. Początki i rozwój wczesnośredniowiecznego ośrodka grodowego na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, [w:] T. Janiak, D. Stryniak (red.), Civitates principales. Wybrane ośrodki władzy w Polsce wczesnośredniowiecznej, Gniezno, s. 26–29.
  • KÓČKA-KRENZ H. 2012. Na wyspie Ostrów, przy której dzisiaj jest Poznań…, Poznań.
  • KURNATOWSKA Z. 2002. Początki Polski, Poznań, s. 109.
  • METZ W. 1966. Die Königshöfe der Brevium Exempla, „Deutsches Archiv”, 22, s. 598–617, rozdz. 32.

Jak kształtowało się państwo Piastów? / Michał Kara

  • Anonim tzw. Gall, Kronika polska, przekł. GRODECKI R., oprac. PLEZIA M., wyd. 5, Wrocław 1982.
  • Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 1, nr 264, wyd. ZAKRZEWSKI I., Poznań 1877.
  • KARA M. 2009. Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań.
  • KARA M. 2024. Początki państwa polskiego i rola (funkcje) Poznania w świetle nowszych ustaleń archeologicznych, [w:] A. Stempin (red.), Przekrój Poznania. Katalog wystawy stałej Rezerwatu Archeologicznego Genius loci, Poznań, s. 32–43.
  • LABUDA G. 1999. Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Antologia tekstów źródłowych, Poznań, dokument nr 65e.

Ciepłe. Piastowski przyczółek na Pomorzu / Sławomir Wadyl

  • CHUDZIAK W. 2017. Początki państwowości piastowskiej na Pomorzu Nadwiślańskim – główne problemy w świetle źródeł archeologicznych, [w:] W. Drelicharz, J. Poleski, D. Jasiak (red.), Spór o początki państwa polskiego. Historiografia, tradycja, mit, propaganda, Kraków, s. 119–138.
  • KARA M. 2009. Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań.
  • KURNATOWSKA Z. 2002. Początki Polski, Poznań.
  • KURNATOWSKA Z., KURNATOWSKI S. 2001. Rola szlaków komunikacyjnych w wykreowaniu i dalszym rozwoju wczesnopaństwowych ośrodków stołecznych, [w:] E. Wilgocki (red.), Instantia est mater doctrinae. Księga jubileuszowa prof. dr hab. Władysława Filipowiaka, Szczecin, s. 93–100.
  • WADYL S. (red.) 2019. Ciepłe. Elitarna nekropola wczesnośredniowieczna na Pomorzu Wschodnim, Gdańsk.

Nieobecne w kronikach, obecne w dziejach. Kobiety pierwszych Piastów / Anna Jankowiak, Agnieszka Jankowiak‑Maik

Jak wyglądał Bolesław Chrobry? / Radosław Biel

Apollonia iliryjska: od kolonii do zimnej wojny / Piotr Piekarz

  • CEKA N. 2005. Apollonia. History and monuments, Tirana.
  • MÜLLER-WIENER W. 2004. Greckie budownictwo antyczne, Kraków.

Bursztynowa odyseja, część 3. Wśród Celtów, Greków i Rzymian / Szymon Modzelewski

  • ANNA J. MUKHERJEE A. J., ROSSBERGER E., JAMES M. A., PFÄLZNER P., HIGGITT C. L., WHITE R., PEGGIE D. A., AZAR D., EVERSHED R. P. 2008. The Qatna lion: scientific confirmation of Baltic amber in late Bronze Age Syria, „Antiquity”, 82, 315, s. 49-59.
  • BUKOWSKI Z. 2002. Znaleziska bursztynu w zespołach z epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza z dorzecza Odry oraz Wisły, Warszawa.
  • CZEBRESZUKJ. 2011. Bursztyn w kulturze mykeńskiej: Zarys problematyki badawczej, Poznań.
  • GRUSZCZYŃSKAA. 1999. Osada z V wieku w Świlczy na tle osadnictwa w regionie, [w:] S. Czopek, A. Kokowski (red.), Na granicach antycznego świata: Sytuacja kulturowa w południowo-wschodniej Polsce i regionach sąsiednich w młodszym okresie przedrzymskim i okresie rzymskim: Materiały z konferencji – Rzeszów, 20-21 XI 1997, Rzeszów, s. 285-302.
  • MACIAŁOWICZ A., RUDNICKI M., STROBIN A.2016. With gold and sword. Contacts of Celts and early Germanics in central Europe. The historical background: 3rd–1st c. BC, [w:] P. Urbańczyk, A. Rzeszotarska-Nowakiewicz (red.), The Past Societies: Polish Lands from the First Evidence of Human Presence to the Early Middle Ages: 4: 500 BC- 500 AD, Warszawa, s. 133-161.
  • NOWAKOWSKI W. 2008. Auf der Suche nach dem „Gold des Nordens” Rom, die Barbaren und die Bernsteinstraße, „Światowit” VII (XLVIII)/B (2006-2008), s. 95-106.
  • SINGER G.N.G.2016. Amber exchange in the Late Bronze Age Levant in Cross-cultural Perspective, „Aula Orientalis”, 34/2 (2016), s. 251-264.

Kultura Missisipi. Budowniczowie kopców świątynnych / Jakub Okonek

Podobne wpisy

PAMIĘTASZ SWOJE DZIECIĘCE MARZENIA O ZOSTANIU ARCHEOLOGIEM?

My też! Cześć, „ARCHEOLOGIA ŻYWA” to mały zespół osób kochających odkrywanie i pisanie o przeszłości. Czujemy jednak, że wciąż zna ją zbyt mało osób! Chcemy, by więcej osób mogło do nas dołączyć i odkrywać to, co dawno zapomniane. Jeśli i Ty chcesz nam pomóc w szerzeniu tej pasji, zapraszamy do zakupu prenumeraty. Dołącz do nas i wspólnie odkrywajmy przeszłość!

TAK, CHCĘ PRENUMEROWAĆ OD DZIŚ!

Dodaj komentarz

css.php