Czas na to, co wielu pasjonuje najbardziej! Archeologia to głównie wszystko prócz skarbów, ale nie ukrywajmy – to one najbardziej rozbudzają wyobraźnię wszystkich postronnych osób. Numer AŻ 3/2019 pt. „Skarby, Depozyty, Unikaty” przybliży nam historię przynajmniej paru niesamowitych odkryć.
Jak dochodzi najczęściej do odnalezienia wyśnionego skarbu? Czy istnieją skarby, które zmieniły bieg historii? Jak wielkie mogą być odkrycia? Czy skarbami są wyłącznie skrzynie pełne złotych monet? Co możemy nazwać unikatem, a co z kolei będzie częstym depozytem? Czy każdy depozyt jest skarbem?
Jak widać pytań związanych z tym tematem jest bez liku i w miarę możliwości staraliśmy się chociaż pobieżnie odpowiedzieć na każde z nich. Tradycyjnie – poza artykułami nawiązującymi do tematu numeru odnajdziecie parę odmiennych tekstów.
Przypominamy, że na naszej stronie głównej zamieszczamy zwykle najważniejsze informacje i dłuższe artykuły. Naszą pozostałą aktywność możecie śledzić na naszym Facebooku, Twitterze i Instagramie, do czego serdecznie zachęcamy!
Archeologia Żywa 3/2019 – spis treści
- 04 / O skarbach w mitach, kulturze popularnej i archeologii
Marcin Maciejewski - 10 / Aureus Mons, Goldberg, Złotoryja: rzecz o złocie i archeologii
Tomasz Stolarczyk - 16 / Marzenie Heinricha Schliemanna
Jakub Okonek - 20 / Raz jeszcze o bulli papieskiej odkrytej na Zamku Grodno
Radosław Biel, Łukasz Orlicki - 24 / Pecunia non olet
Izabela Borysławska - 26 / Bogactwo smaku
Maciej Słowiński - 30 / Uprząż sprzed 3000 lat
Bartłomiej Stój - 33 / Igła w stogu siana: poszukiwania grobów żołnierzy poległych pod Kunowicami (1759)
Grzegorz Podruczny - 40 / Europejskie Zgromadzenie w Epoce Kamienia
Maksymilian Dzikowski - 48 / Prahistoryczne osady obronne nad Szreniawą
Marcin M. Przybyła, Michał Podsiadło, Damian Stefański - 56/ Petroformy znad rzeki Whiteshell w Kanadzie
Paweł Konczewski - 60 / Od miast-państw Pyu po Imperium Bagan – archeologia historyczna w Mjanmie
Kasper Hanus - 64 / Kaukaz Wielki. W legendarnej krainie Prometeusza
Przemysław Polakiewicz - 72 / Szczęśliwego Nowego (Babilońskiego) Roku!
Dominika Majchrzak - 76 / W poszukiwaniu legendy Marynarki Wojennej RP
Andrzej W. Święch - 83 / Pozdrowienia z obozu… Odkrywanie krajobrazu Kriegsgefangenenlager Czersk przy pomocy historycznych zdjęć
Mikołaj Kostyrko, Dawid Kobiałka
AŻ 3/2019 – podgląd
O skarbach w mitach, kulturze popularnej i archeologii
Marcin Maciejewski
Chyba każdemu z nas zdarzyło się, że miał za dużo miesiąca do końca pensji, gdy w portfelu brakowało pieniędzy. W takiej sytuacji rozwiązań jest wiele. Jedno z nich, którego proszę nie brać na poważnie, to odszukać jakiś skarb. Skoro według słownika PWN skarb to ”zbiór rzeczy drogocennych lub pieniędzy, zwykle ukrytych”, to rodzi się pytanie – kto by takiego zestawu nie chciał odkryć?
Marzenie Heinricha Schliemanna
jakub Okonek
Gniew Achilla, bogini, głoś, obfity w szkody,
Który ściągnął klęsk tyle na greckie narody,
Mnóstwo dusz mężnych wcześnie wtrącił do Eremu.
Bogactwo smaku
Maciej Słowiński
Kiedy mówimy o cennych przedmiotach, pierwsze co przychodzi na myśl to złoto i szlachetne kamienie. Jednak było coś, co swojej cenie dorównywało złotu, ale miało o wiele więcej zastosowań. Mowa tu o przyprawach.
Europejskie Zgromadzenie w Epoce Kamienia
Maksymilian Dzikowski
Przedświt. Nie doglądany ogień dopalił się dawno, pozostawiając po sobie jedynie sczerniałe węgle i unoszące się z każdym podmuchem wiatru siwe popioły. Znad stawu podnosi się wilgotna mgła: lepi się do ciał ludzi, gdy rozbudziwszy się, oczyściwszy z drobin ziemi, słomy opuszczają swoje kryte trzciną, liśćmi i zwierzęcymi skórami schronienia. Zimne jeszcze powietrze rozdziera nagle przeciągły, powtarzający się świst: oto ogłasza się kolejny dzień Zgromadzenia w Epoce Kamienia.
Archeologia Żywa 3 (73) 2019 – słowo od redaktora naczelnego…
Kiedy w trakcie dyskusji redakcyjnej stanął temat numeru pt. skarby, pamiętam, że nastroszyłem się co nieco do tego pomysłu. Nie na darmo na prowadzonych przeze mnie zajęciach powtarzam, że archeologia nie zajmuje się skarbami. A jednak, co i rusz dochodzą do nas informacje o odkryciach skarbów z przeszłości, dokonywanych zarówno przez profesjonalnych archeologów, jak i przez amatorów lub przypadkowe osoby.
Skarby rozpalają naszą wyobraźnię, choć zapewne każdy z nas nieco inaczej je definiuje. I właśnie to różnorodne rozumienie pojęcia skarbów przez archeologów staraliśmy się opisać w tegorocznym wakacyjnym numerze Archeologii Żywej. Blok tematyczny rozpoczyna tekst Marcina Maciejewskiego – badacza, który znaczną część naukowego życia poświęcił na zrozumienie fenomenu składania w ziemi depozytów metali przez społeczności epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Autor wgryza się w temat, wskazując (oczywiście!) na ważność kontekstu ukrycia skarbu/depozytu – nieprzypadkowość pewnych powtarzalnych zachowań kulturowych – gdzie znajomość kontekstu jest kluczem do zrozumienia przez badaczy fenomenu składania depozytów.
… i trochę o zawartości
O średniowiecznych poszukiwaczach skarbów, a konkretnie o archeologicznych reliktach poszukiwań złota w Złotoryi pisze z wielką swadą i znawstwem Tomasz Stolarczyk. Krążąc po Górach Kaczawskich, czy Pogórzu Izerskim co i rusz można się natknąć na relikty średniowiecznych działek złotonośnych, których eksploatacja w XIII-XIV w. pozwoliła Piastom sfinansować przebudowę ich włości na modłę zachodnioeuropejską, wznosząc liczne miasta, zamki, klasztory i sieć kościołów parafialnych.
Klasyczną historię skarbową – odkrycie tzw. skarbu Priama w antycznej Troi oraz wypełnionych złotem grobowców królewskich w Mykenach opisuje Jakub Okonek. Od poszukiwań drugo-wojennej skrytki ze skarbami na zamku Grodno w Zagórzu Śląskim zaczęły się badania archeologiczne współcześnie tam realizowanych, których chyba najbardziej spektakularnym efektem było odkrycie późnośredniowiecznej bulli papieża Benedykta XIII. O efektach tego trzyletniego wspólnego wysiłku eksploracyjno-archeologicznego piszą Radek Biel z Archeologii Żywej i Łukasz Orlicki – szef Grupy Eksploracyjnej Miesięcznika Odkrywca. O skarbnicy informacji naukowych, jakim jest odkryta w kwietniu tego roku mogiła masowa żołnierzy poległych w bitwie pod Kunowicami pisze Grzegorz Podruczny. O bogactwie smaków starożytności i młodszych okresów dziejowych opowiada Maciej Słowiński. Na koniec tematu numeru zamieściliśmy tekst Izabeli Borysławskiej o mało znanym miejscu ze skarbami – Centrum Pieniądza Narodowego Banku Polskiego w Warszawie.
Poza tematem numeru zapraszamy jak zwykle do odbycia z naszymi autorami podróży przez świat w poszukiwaniu dziedzictwa archeologicznego. Tym razem zapraszamy Was do Kanady, Birmy, w góry Kaukaz i do Małopolski. Niezwykły międzynarodowy projekt rekonstrukcji życia łowców epoki kamienia przybliża nam Maksymilian Dzikowski. Na koniec numeru publikujemy nieco o archeologii historycznej w artykule Dawida Kobiałki i Mikołaja Kostyrko o dalszych badaniach obozu jenieckiego w Czersku. Zaś Andrzej Święch przybliża kulisy poszukiwań legendarnego okrętu podwodnego ORP Orzeł.
W numerze zamieszczamy również krótką relację z tegorocznych II Spotkań Miłośników Archeologii Żywej, które odbyły się na pograniczu śląsko-łużyckim, z nadzieją, że ten tekst, jak i pozostałe natchną Was do jeszcze intensywniejszego poznawania przeszłości – z Archeologią Żywą jako swoistym przewodnikiem. Liczymy również, że podzielicie się z Czytelnikami i Redakcją swoimi doświadczeniami. Łamy naszego czasopisma stoją nieustannie otworem!
Jak każdy z naszych numerów, również i ten dostępny jest w kioskach i salonach prasowych w całej Polsce. Wiemy, ze czasami macie problemy z odnalezieniem Archeologii Żywej. Niestety, jako Redakcja nie jesteśmy w stanie wpłynąć na to co zamawiają właściciele kiosków i salonów prasowych. Z naszej strony umowy są podpisane, lecz to od Was zależy czy będzie ona dostępna. Dlatego spytajcie się w pobliskim kiosku czy istnieje możliwość zamówienia AŻ. Pewnie będzie to możliwe. Alternatywnie zawsze proponujemy wydanie cyfrowe.
Życzymy miłej lektury!
Doktor habilitowany, profesor Uniwersytety Przyrodniczego we Wrocławiu. Archeolog, nauczyciel akademicki, redaktor naukowy „Archeologii Żywej”. Na co dzień pracuje w Zakładzie Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej UPWr. Jego zainteresowania naukowe oscylują wokół archeologii historycznej oraz wykorzystania archeologii w naukach przyrodniczych i kryminalistyce. Miłośnik niespiesznych podróży.
Absolwentka antropologii fizycznej na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu. Sekretarz redakcji Archeologii Żywej w latach 2018–2019. Szczególnym zainteresowaniem darzy etologię człowieka. Lato poświęca podróżom i wykopaliskom archeologicznym.
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
