W najnowszym numerze Archeologii Żywej 4 (82) 2021 ruszyliśmy do boju by uporać się ze smokami, rycerzami i dziewicami! I choć nie wszystkim poświęciliśmy tyle samo miejsca liczymy, że nie będziecie zawiedzeni.
Dostępny w salonach Empik, Garmond, Inmedio, Relay, Ruch lub w naszym sklepie internetowym.
Wesprzyj jedyne czasopismo archeologiczne w Polsce i zamów nasz numer bezpośrednio do domu lub pobierz e-wydanie.
Archeologia Żywa 4 (82) 2021 – słowo od redaktora naczelnego
Moje każde lato to czas intensywnych podróży. Towarzyszą mi w nich rodzina, przyjaciele i znajomi, a też często i licznie moi studenci (ochrzcili mnie kiedyś zaszczytnym przydomkiem Człowiek–Wycieczka). Dla nas wszystkich inspiracją do podróży jest ciekawość świata. Kierując się ciekawością, za namową mojej Małżonki Magdaleny wybraliśmy się niedawno na zamek Runkelstein/Roncolo w Tyrolu Południowym/Górnej Adydze. Słynie on z największej na świecie galerii późnośredniowiecznych fresków o tematyce świeckiej. Można tam między innymi podziwiać zobrazowane dzieje Tristana i Izoldy. Jeden z fresków przedstawia Tristana zabijającego smoka. Wiedzieliście o tym, że i takiego czynu dokonał ten legendarny rycerz? Ja nie! Cóż, nie od dziś wiadomo, że podróże kształcą.
To przypadkowe wakacyjne spotkanie z Tristanem, Izoldą i smokiem zbiegło się z aktualnym tematem numeru – co zaplanowaliśmy w Redakcji AŻ o wiele wcześniej. Rycerze, dziewice i smoki – w takiej nierozłącznej trójcy – są przedmiotem niezliczonych opowieści, legend i bajek. Tak było i dawniej, a reminiscencje tego znajdujemy między innymi w trakcie badań archeologicznych. Dobrym przykładem zobrazowań rycersko-smoczych relacji są późnośredniowieczne kafle piecowe, o czym ze swadą i znawstwem pisze mój redakcyjny kolega Radosław Biel. Codzienność i zgoła niebajkowe trudy życia śląskiego rycerza Mikołaja opisuje Radosław Zdaniewicz, archeolog badający jego siedzibę. A zastanawialiście się Państwo kiedyś, skąd wzięła się wiara w smoki? Jedne z korzeni tego zjawiska przedstawia Paweł Polkowski w artykule prezentującym bestię, której nikt nie widział – służącą egipskiemu bogowi Setowi. O smokach nie tylko europejskich, ale i chińskich oraz koreańskich, a także smoczych stworach z Mezoameryki pisze Jakub Okonek. Zaś esej Szymona Jamaszewskiego przybliża nam smokopodobne stwory z obszaru Słowiańszczyzny.
Jako, że prezentowany numer AŻ ukazuje się po wakacjach, nie mogło w nim zabraknąć informacji o odkryciach archeologicznych dokonanych przez archeologów-podróżników. Z podróży najdalszych z naszej polskiej perspektywy, Magdalena Konczewska opisuje fascynującą historię odkrycia i badań szczątków Lucy – australopiteka odnalezionego w Etiopii, którego kości też odbyły wielką podróż – tourne po muzeach USA, stając się ambasadorem kultury i przeszłości Afryki. W podróż po Sofii z czasów Cesarstwa Rzymskiego zabierze nas Piotr Piekarz. Z kolei Szymon Modzelewski oprowadzi nas po starożytnym porcie i mieście Byblos, położonym na dzisiejszym libańskim wybrzeżu Morza Śródziemnego. A kto wie czym były sprintiae odnajdywane w trakcie wykopalisk rzymskich miast? Tajemnice te szczegółowo opisuje Justyna Dworniak–Jarych. I na koniec archeologiczna podróż odległa i tragiczna w wielu wymiarach. Andrzej Święch wraz ze współautorami opisują badania statków niewolniczych zatopionych na Złotym Wybrzeżu Ghany. Tekst ten dedykowany jest pamięci Rachel L. Horlings, archeolog zmarłej w trakcie badań podmorskiego dziedzictwa archeologicznego zachodniej Afryki. Nie każda podróż kończy się szczęśliwie…
Archeologia Żywa 4/2021 – spis treści
- 04 / Piękno, które grzeje. O średniowiecznych piecach kaflowych i kaflach piecowych
Radosław Biel - 12 / Miecze z Rogowa i Tychów ze zbiorów Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu
Jarosław Święcicki - 19/ Bestia, której nikt nie widział? O zwierzęciu Seta, Pana Pustyni
Paweł L. Polkowski - 28 / Tropem rycerza Mikołaja
Radosław Zdaniewicz - 34 / O smokach w różnych kulturach
Jakub Okonek - 38 / Historia Lucy – australopiteka z Etiopii
Magdalena Konczewska - 44 / Kiedy Sofia była Serdiką
Piotr Piekarz - 52 / W starożytnym Byblos
Szymon Modzelewski - 60 / Spintriae – krótka historia rzymskich żetonów erotycznych
Justyna Dworniak – Jarych - 68 / 675 lat górnołużyckiego Związku Sześciu Miast z perspektywy archeologicznej
Gunter Oettel - 74 / Archeologia na Złotym Wybrzeżu
Andrzej W. Święch, Casper J. Toftgaard, Ian McCann, Darren Keeping, Joseph Grinnan - 81 / Aromaty średniowiecza
Maciej Słowiński - 84 / W butach przez wieki, czyli od butów Ötziego po buty 3D
Izabela Borysławska - 87 / Stworzenia smokopodobne przychylne ludzkości
Szymon Jamaszewski
AŻ 4/2021 – podgląd
Piękno, które grzeje. O średniowiecznych piecach kaflowych i kaflach piecowych
Radosław Biel
„Krása, která hřeje”, tak w oryginale brzmiał początek tytułu katalogu powystawowego wydanego w 2008 roku przez słowackie muzeum w Uherském Hradišti. Przedstawiono w nim wybrane gotyckie i renesansowe kafle piecowe z terenów Moraw i Śląska. Była to pierwsza publikacja poświęcona kaflom piecowym, którą miałem okazję kiedykolwiek przeczytać.
O smokach w różnych kulturach
Jakub Okonek
W wielu kulturach na świecie pojawiało się tajemnicze stworzenie nazywane smokiem. Te dziwne stwory przybierały postać hybryd złożonych z części różnych zwierząt. Bywały dobre i złe, większe i mniejsze, bliższe i dalsze temu, jak wyobrażamy sobie je dzisiaj. Przyjrzyjmy się jak wyobrażano sobie je w różnych kulturach i różnych epokach.
Historia Lucy – australopiteka z Etiopii
Magdalena Konczewska
Żyjąca 3,2 miliona lat temu Lucy, przedstawicielka gatunku Australopithecus afarensis nazywana jest wielką damą nauki. Jej odkrycie było punktem zwrotnym w badaniach nad ewolucją człowieka. Lucy stała się ikoną nauki, ale też symbolem etiopskiego nacjonalizmu, artefaktem kulturowym oraz okazem wzorcowym, do którego porównywano inne znaleziska kopalne.
W butach przez wieki, czyli od butów Ötziego po buty 3D
Izabela Borysławska
Trudno uwierzyć, że jeszcze nie tak dawno nasi przodkowie poruszali się wyłącznie boso. Hipokrates pisał, że „najlepsze obuwie to brak obuwia”. Dziś zaczynamy to dostrzegać i doceniać korzyści zdrowotne wynikające z chodzenia boso. A jak to było z butami?
Zastanawiacie się pewnie Państwo, a co z tytułowymi dziewicami? Ciekawych tego zachęcam do uważnej lektury naszego magazynu. Zachęcam również do śledzenia naszej strony internetowej i zaglądania na profile społecznościowe, gdzie znajdziecie kolejne informacje o odkryciach i wydarzeniach archeologicznych.
Życzymy miłej lektury!
Doktor habilitowany, profesor Uniwersytety Przyrodniczego we Wrocławiu. Archeolog, nauczyciel akademicki, redaktor naukowy „Archeologii Żywej”. Na co dzień pracuje w Zakładzie Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej UPWr. Jego zainteresowania naukowe oscylują wokół archeologii historycznej oraz wykorzystania archeologii w naukach przyrodniczych i kryminalistyce. Miłośnik niespiesznych podróży.
Architekt, absolwentka Politechniki Warszawskiej, obecnie sekretarz redakcji Archeologii Żywej. Chętnie zajmuje się również grafiką. Interesuje się historią sztuki, uwielbia wycieczki po Polsce i nie tylko.
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
