Wśród archeologów krąży żart, że jak nie umiemy wskazać praktycznej funkcji odnalezionego przedmiotu lub obiektu, to uznajemy go za kultowy. Archeologia Żywa 2 (76) 2020 „Tajemnice świętych miejsc” przyglądnie się niektórym z nich.
Dostępny w salonach Empik, Garmond, Inmedio, Relay, Ruch lub w naszym sklepie internetowym.
Wesprzyj jedyne czasopismo archeologiczne w Polsce i zamów nasz numer bezpośrednio do domu.
Anegdota ta dobrze obrazuje ograniczenia archeologii w opisywaniu sfer wierzeń dawnych społeczności. Mitologie i religie, związana z nimi obrzędowość, instytucje i infrastruktura dość często jednak znajdowały wyraz w tworzeniu specjalnych artefaktów, budowli i przestrzeni przeznaczonych ku realizacji duchowych potrzeb ludzi. I to powoduje, że archeolodzy podejmują badania nad dawnymi wierzeniami – rozpatrując pozostałą po nich materię. Tajemnice świętych miejsc są tematem przewodnim prezentowanego numeru Archeologii Żywej.
Choć nasze interpretacje w badaniach nad dawnymi wierzenia często są mocno dyskusyjne (bo nie da się na przykład poprzez eksperyment archeologiczny sprawdzić imienia bóstwa, które uwidoczniono na odkrytym posągu – jak w przypadku tzw. Światowidów ze Zbrucza czy Wolina), to stan ten nie zwalnia nas przecież od stawiania pytań. Tym bardziej, że część pytań znajduje wszak racjonalne wytłumaczenie na drodze archeologii.
Do tej kategorii należy pytanie, jak zbudowano egipskie piramidy? Odpowiedzi na łamach naszej gazety udziela Wojciech Ejsmond. Gdzie znajdowała się legendarna Radogoszcz wraz z centralną świątynią Słowian Połabskich? Odpowiedzi na to pytanie poszukuje Bartosz Tietz. Odpowiedzi na pytania o przedchrześcijańskie wierzenia Skandynawów poszukują Karolina Czonstke i Bartosz Świątkowski, w tekście dotyczącym kompleksu osadniczego w Sorte Muld na Bornholmie. Temat rytuałów dawnych Majów rozgryza Boguchwała Tuszyńska, analizując pozostałe po nich stele, grobowce i miejsca święte. Święte gaje – miejsca kultu ulokowane w przyrodzie, przybliża nam esej Jarosławy Kamieniak. To tylko część pytań o sferę dawnych wierzeń, jakie nurtują autorów tekstów prezentowanych w tym numerze AŻ.
Archeologia Żywa 2/2020 – spis treści
- 04 / Radogoszcz – świątynia wzniesiona na rogach dzikich zwierząt
Bartosz Tietz - 12 / W objęciach dawnych bogów
Karolina Czonstke, Bartosz Świątkowski - 20 / Święty gaj – sanktuarium pod gołym niebem
Jarosława Kamieniak - 24 / Świetliste mozaiki w Rotundzie
Magdalena Matczak - 32 / Jak budowano piramidy?
Wojciech Ejsmond - 40 / Rytualne praktyki dawnych Majów
Boguchwała Tuszyńska - 48 / Kwiaty bogów
Izabela Borysławska - 52 / Iulin – Iumne – Jómsborg – Wolin
Paweł Konczewski - 56 / Hruboskalsko. Ponad 10 000 lat osadnictwa w skalnych miastach Czeskiego Raju
Jan Prostředník, Petr Šída - 64 / Moctezuma II i jego pióropusz
Iwona Żelazowska - 70 / Tajemnice życia Ötziego
Magdalena Konczewska - 74 / Yamatai – mityczne państwo Dalekiego Wschodu
Konrad Abramczuk - 80 / Prehistoryczny Picasso
Jakub Okonek - 84 / „Święta słodycz”
Maciej słowiński
AŻ 2/2020 – podgląd
Jak budowano piramidy?
Wojciech Ejsmond
Grecki historyk Herodot (V w. p.n.e.) podaje, że faraonowi Chufu brakowało środków do kontynuowania budowy piramidy. Miał więc wysłać swoją córkę do domu publicznego, żeby z tytułu jej pracy zdobyć fundusze. Księżniczka, miała prosić każdego swojego klienta, żeby oprócz zapłaty za jej usługi przyniósł też kamień. Z owych kamieni miała wznieść jedną z małych piramid w Gizie. Takie nieprawdopodobne legendy o powstaniu piramid można by mnożyć i mnożyć. Jak było naprawdę?
Radogoszcz – świątynia wzniesiona na rogach dzikich zwierząt
Bartosz Tietz
Jedną z największych zagadek wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny Połabskiej jest kwestia położenia głównego grodu Związku Lucickiego – Radogoszczy / Retry. Było to miejsce plemiennych wieców ze słynną wyrocznią i świątynią, gdzie szczególnej czci doznawał Swarożyc. Mimo 400 lat intensywnych poszukiwań i wskazania kilkudziesięciu potencjalnych lokalizacji grodu, wciąż jesteśmy daleko od jego odkrycia.
Święty gaj – sanktuarium pod gołym niebem
Jarosława Kamieniak
Świątynia – tym słowem powszechnie określa się budowlę służącą praktykom religijnym. W przeszłości niektóre religie funkcjonowały w ścisłej symbiozie z przyrodą a ich wyznawcy lokowali swoje święte miejsca wprost w środowisku naturalnym.
Yamatai – mityczne państwo Dalekiego Wschodu
Konrad Abramczuk
Uchwycenie początków rozwoju japońskiej państwowości jest niezwykle skomplikowane. Wszystko za sprawą ciągle trwających badań archeologicznych, które potwierdzają lub obalają istniejące przekonania i teorie. Mimo chaosu w badaniach jedna nazwa przewija się już od wielu dekad: Yamatai – państwo, którego lokalizacja jest przedmiotem sporów naukowych.
Archeologia Żywa 2 (76) 2020 – od redaktora naczelnego
Za naszym pośrednictwem zapraszamy też Czytelników do odwiedzenia miejsc kryjących niezwykłe dziedzictwo przeszłości, jak skalne miasto Hruboskalsko w północnych Czechach, o którego atrakcjach piszą Jan Prostředník i Petr Šída. Do greckich Salonik zaprasza Magdalena Matczak, prezentując tekst omawiający wczesnośredniowieczną Rotundę wpisaną na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Zaś opowieść Magdaleny Konczewskiej o życiu Ötziego skusi Was może do wizyty we włoskim Bolzano, gdzie znajduje się muzeum poświęcone tej słynnej mumii lodowej. Podróże inspirowane archeologią zostawmy na przyszłość, natomiast już teraz możemy skorzystać z przepisów archeokuchni autorstwa Macieja Słowińskiego, który wyszukał słodkości przyrządzane przy okazji świąt na cześć starożytnych bogów.
Żywię nadzieję, że pandemia COVID-19 nie zmusi nas do odwołania III Spotkania Miłośników Archeologii Żywej (SMAŻ), które zaplanowaliśmy na Wolinie w dniach 19-21 czerwca (więcej szczegółów na okładce obok). Czy pojedziemy wspólnie na Wolin, to czas pokaże. Póki co, zachęcam do lektury mojego tekstu o miasteczku i wyspie Wolin, gdzie znajdziecie też program tegorocznego SMAŻ-u. A przede wszystkim i mimo wszystko, namawiam do lektury całości nowego numeru Archeologii Żywej. I uwaga! Na życzenie Czytelników uruchomiliśmy sklep internetowy oferujący między innymi nasze czasopismo. I nie przyjmujemy już wymówek, że nie można go kupić!
Życzymy miłej lektury!
Doktor habilitowany, profesor Uniwersytety Przyrodniczego we Wrocławiu. Archeolog, nauczyciel akademicki, redaktor naukowy „Archeologii Żywej”. Na co dzień pracuje w Zakładzie Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej UPWr. Jego zainteresowania naukowe oscylują wokół archeologii historycznej oraz wykorzystania archeologii w naukach przyrodniczych i kryminalistyce. Miłośnik niespiesznych podróży.
Architekt, absolwentka Politechniki Warszawskiej, obecnie sekretarz redakcji Archeologii Żywej. Chętnie zajmuje się również grafiką. Interesuje się historią sztuki, uwielbia wycieczki po Polsce i nie tylko.
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
