Rok 2019 zaczynamy z wystrzałem korków i głośną muzyką! Nasz następny numer Archeologia Żywa 1 (71) 2019 zatytułowany jest „Wino, Muzyka, Śpiew” i nie ma chyba bardziej odpowiedniego tematu przewodniego, który nawiązywałby do zbliżającego się karnawału.
Na temat tego, że śpiewać każdy może, pisało a czasem i śpiewało wielu. Wychodziło im to trochę lepiej lub trochę gorzej, ale przecież nie o to chodzi jak co komu wychodzi, bo czasami człowiek musi inaczej się udusi. Uff…
Pierwszą zwrotkę utworu, którego słowa napisał Jonasz Kofta a Jerzy Stuhr wykonał jeden jedyny raz na Festiwalu w Opolu w 1977 r. zna prawdopodobnie każdy mieszkaniec Polski. Wówczas przyczyniło się do tego radio i tzw. poczta pantoflowa. Dziś znajdziemy go nieoficjalnie na YouTubie, ale nie ma go na Spotify, Deezerze czy innych muzycznych serwisach. Może i słyszymy go bardzo rzadko, ale gdy ktoś wspomina o tym, że śpiewać każdy może… No właśnie, zaskakuje nam trybik.
Możemy się tylko domyślać, że muzyka od samego początku była ważnym elementem w dziejach ludzkości. Może niezbyt skomplikowana, opierająca się na podstawowych dźwiękach, rozwijała się jednak wraz z nami samymi. Rzadko jednak piszą o niej naukowcy pomimo tego, że prawie każdy z nas w tym czy innym gatunku uwielbia się zasłuchiwać. W tym numerze stwierdziliśmy, że czas to zmienić i przybliżamy przynajmniej parę przykładów tego jak muzykowano na przestrzeni różnych epok i różnych regionów świata.
Chcemy przypomnieć, że ludzie w przeszłości nie byli przecież zasmuconymi ludźmi, którzy myśleli tylko o tym jaki by tu garnek nie stworzyć i w jaki sposób pochować swoich bliskich. Stąd skojarzenia poszły tylko w jednym kierunku. Jak muzyka, to i taniec, zabawa, a z nimi wino – w przeszłości i nie tylko. Czasem co prawda również ofiary z ludzi, ale to raczej od święta. O tym jednak już więcej w słowie od redaktora naczelnego, no i oczywiście w samym numerze.
Jak każdy z naszych numerów, również i ten dostępny jest w kioskach i salonach prasowych w całej Polsce. Wiemy, ze czasami macie problemy z odnalezieniem Archeologii Żywej. Niestety, jako Redakcja nie jesteśmy w stanie wpłynąć na to co zamawiają właściciele kiosków i salonów prasowych. Z naszej strony umowy są podpisane, lecz to od Was zależy czy będzie ona dostępna. Dlatego spytajcie się w pobliskim kiosku czy istnieje możliwość zamówienia AŻ. Pewnie będzie to możliwe. Alternatywnie zawsze proponujemy wydanie cyfrowe.
Archeologia Żywa 1/2019 – spis treści
- 04 / Refrigerium in domo eternalis – uczta ze zmarłymi w Cesarstwie Rzymskim
Justyna Karolina Dworniak - 12 / W rytm muzyki starożytnego Izraela
Mariusz Rosik - 18 / Muzyka, śpiew i taniec w prekolumbijskim Meksyku [fragment artykułu dostępny również na stronie]
Boguchwała Tuszyńska - 28 / Teatr w antycznej Grecji [fragment artykułu dostępny również na stronie]
prof. Mirosław Kocur - 36 / Od Kaukazu po Adriatyk. Wędrówka starożytnego wina
Radosław Biel - 44 / Czy neandertalczyk mógł śpiewać? Zapraszamy do muzeum pieśni
Izabela Borysławska, Krzysztof Borysławski - 48 / Poradnik uczciwego znalazcy [pełny artykuł dostępny również na stronie]
Marcin Sabaciński - 52 / Ekscytujące nudziarstwo – ołowiane pociski do broni strzeleckiej
Grzegorz Podruczny - 56 / Szan Szan – królestwo ludzi, wody i piasku
Kasper Hanus - 64 / Starożytna nekropolia w cieniu sosnowego lasu [fragment artykułu dostępny również na stronie]
Krzysztof Socha, Dariusz de Lorm - 70 / Pierwszy turbosłowianin. Marian Wawrzeniecki – malarz i archeolog
Przemysław Dulęba - 76 / Muzeum: dawniej, dzisiaj, jutro
Jakub Okonek - 82 / Starożytne procenty
Maciej Słowiński - 86 / Tłuczenie dzbanów
Roman Żuchowicz
Archeologia Żywa 1 (71) 2019 – słowo od redaktora naczelnego…
Pod koniec zeszłego roku Najwyższa Izba Kontroli ogłosiła raport o funkcjonowaniu w Polsce systemu ochrony zabytków archeologicznych. Wnioski z raportu są jednoznacznie złe. Państwowa ochrona dziedzictwa archeologicznego w ogromnej mierze jest niestety deklaratywna, a nie rzeczywista. Długo można by rozwodzić się o przyczynach takiego stanu rzeczy. Jedną z nich jest charakter zabytków archeologicznych. W ogromnej większości nie są to dzieła sztuki, tylko występujące masowo materialne świadectwa powszedniego bytowania ludzkiego. Inaczej mówiąc, są to śmieci wyrzucone przez naszych przodków. Wraz z postępem archeologicznych badań wykopaliskowych w ostatnim ćwierćwieczu, archeolodzy „zawalili” muzea niezliczoną masą artefaktów ze wszystkich epok. Zabrakło nam wszystkim (naukowcom, służbom państwowym, decydentom) wyobraźni o skali dziedzictwa archeologicznego obecnego w naszym kraju. A przecież nadal dalecy jesteśmy od jego pełnego poznania, o czym świadczą co rusz nowo dokonywane odkrycia.
Dlaczego więc archeolodzy i służby konserwatorskie nie zmieniają swojego podejścia do problemu masowości zabytków archeologicznych? Skoro dysponujemy nimi w tak ogromnej liczbie, że sami się w tym pogubiliśmy, to może nadszedł czas na zmianę doktryny konserwatorskiej w tym względzie? Może nie ma potrzeby gromadzenia wszystkiego? Może twórzmy tylko kolekcje przewodnie z materiałów wydobytych w trakcie badań, a resztę z powrotem zakopujmy? A może wykopujmy tylko skarby?
Zdecydowanie nie! Ponieważ archeologia to nie „zabytkologia”, czy historia sztuki pradziejowej. Istotą archeologii jest odtwarzanie obrazów życia dawnych społeczności w oparciu o materialne relikty ich bytowania. Jeśli odrzucimy to co z przeszłych stuleci dotrwało do współczesności en mass, nasz obraz przeszłości będzie wąsko wybiórczy. Stracimy z perspektywy badawczej ogromne obszary ludzkiej egzystencji. A kolejną niepożądaną stroną takiego podejścia byłaby zapewne konieczność zamknięcia naszej gazety, bo w końcu ile można pisać o skarbach…
… i trochę o zawartości numeru
Póki co, zapraszam do lektury najnowszego numeru Archeologii Żywej, którego temat przewodni brzmi „Wino, muzyka i śpiew”. Będzie zabawa! Przynależna nie tylko rodzajowi Homo skłonność do zabawy, u ludzi przerodziła się w nawyk świętowania, który nierzadko przybierał postać uświęconego tradycją sformalizowanego obrzędu. O takim „urzędowym” świętowaniu opowiadają autorzy pierwszych artykułów. O zwyczajach ucztowania wśród zmarłych przodków w starożytnym Rzymie pisze dr Justyna Dworniak. Ksiądz prof. Mariusz Rosik przybliża muzykę starożytnego Izraela, wywodzącą się ze starszych tradycji Bliskiego Wschodu. Następnie przeniesiemy się do Mezoameryki, aby za sprawą tekstu dr Boguchwały Tuszyńskiej poznać zwyczaje świąteczne w prekolumbijskim Meksyku. Z kolei o teatrze starożytnej Grecji z ogromnym znawstwem i swadą pisze prof. Mirosław Kocur. Na koniec bloku tematycznego dwa teksty natury ogólnej: o śpiewie autorstwa Izabeli i Krzysztofa Borysławskich oraz krótka historia starożytnego wina, którą przedstawia Radosław Biel
O winie i innych starożytnych „procentach” pisze też Maciej Słowiński w Archeokuchni. W niniejszym numerze polecam również tekst przybliżający procedury przyznawania nagród ministerialnych znalazcom zabytków archeologicznych. Jak pasjonujące może być odkrywanie zabytków pospolitych, jakimi są pociski do ręcznej broni palnej, pisze Grzegorz Podruczny. Do starożytnego królestwa Szan Szan po raz wtóry będziemy mogli przenieść się za sprawą tekstu Kaspra Hanusa, zaś reportaż Krzysztofa Sochy i Dariusza de Lorm przybliży nam okoliczności odkrycia nowego cmentarzyska z okresu wpływów rzymskich.
Mam nadzieję, że lektura powyższych i pozostałych tekstów z prezentowanego numeru AŻ przekona Was, że gdyby nie żmudne zbieranie przez archeologów materialnych okruchów przeszłości – także dawnych śmieci, nie mielibyśmy szansy pokazać fascynującego świata ogromnej różnorodności przeszłych myśli i poczynań ludzi.
Na zakończenie
Przypominamy, że na naszej stronie głównej zamieszczamy zwykle najważniejsze informacje i dłuższe artykuły. Naszą pozostałą aktywność możecie śledzić na naszym Facebooku, Twitterze i Instagramie, do czego serdecznie zachęcamy!
Życzymy miłej lektury!
Doktor habilitowany, profesor Uniwersytety Przyrodniczego we Wrocławiu. Archeolog, nauczyciel akademicki, redaktor naukowy „Archeologii Żywej”. Na co dzień pracuje w Zakładzie Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej UPWr. Jego zainteresowania naukowe oscylują wokół archeologii historycznej oraz wykorzystania archeologii w naukach przyrodniczych i kryminalistyce. Miłośnik niespiesznych podróży.
Absolwentka antropologii fizycznej na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu. Sekretarz redakcji Archeologii Żywej w latach 2018–2019. Szczególnym zainteresowaniem darzy etologię człowieka. Lato poświęca podróżom i wykopaliskom archeologicznym.
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
