Z wielką przyjemnością prezentujemy nasz nowy numer: Archeologia Żywa 4 (70) 2018 „100 lat to tak mało”. Jak pewnie się domyślacie, tytuł nawiązuje do jednej z najważniejszych rocznic wypadających w 2018 roku – stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości.
Oczywiście to nie tak, że nie jesteśmy z tego faktu dumni. Razem ze wszystkimi naszymi rodakami dumnie odśpiewamy hymn i radośnie uniesiemy w górę biało-czerwoną flagę. Uważamy, że stanowi to wspaniałą okazję, która powinna przynajmniej na jeden dzień połączyć nas wszystkich dumą, a wszystko to niezależnie od naszego miejsca zamieszkania, poglądów religijnych, politycznych, gospodarczych, kolorów skóry czy preferowanej orientacji badawczej w archeologii teoretycznej.
Jednak każdy z naszych Czytelników z pewnością zdaje sobie sprawę z faktu, że jeden wiek to może i duży krok kraju, lecz mały skok ludzkości. Niestety większość z początkowych dokonań naszych odległych przodków nie kończyła się podpisaniem dokumentu, który pozwoliłby nam dziś na świętowanie odpowiedniej rocznicy. Najważniejsze zmiany wiązały się z procesami które trwały dziesiątki lat, wiele wieków czy nawet tysiąclecia, a wieńczący je moment rozmywa się w czasie.
Ustalane przez naukowców daty i przedziały czasowe mają na celu jedynie pomoc w ogólnym zrozumieniu sytuacji w różnych częściach świata. Zastosowanie ognia w praktyce nie rozpowszechniło się wszędzie z dnia na dzień, młodsza epoka kamienia nie skończyła się 31 grudnia danego roku, a różne grupy ludzkie najpewniej napływały do Europy falami. Swoją drogą ciekawe jak wyglądałyby obchody rocznicy przyjścia na teren Polski pierwszego przedstawiciela Homo sapiens? Z powodu wymienionych czynników niestety, najprawdopodobniej nigdy się tego nie dowiemy.
Inaczej sprawa ma się w przypadku tzw. archeologii historycznej. W związku z relatywnie mniejszą odległością w czasie, istnieniem źródeł pisanych i ogólnie większymi możliwości badawczymi naukowcy dzięki nim mogą pozwolić sobie na więcej. Starając się nie koncentrować zatem na wspomnianej we wstępie jednej rocznicy chcieliśmy przybliżyć Wam parę wydarzeń, które związane są z o wiele mniej nagłośnionych. O samej rocznicy niepodległości z pewnością przeczytacie w niejednym czasopiśmie, a Archeologia Żywa 4 (70) 2018 „100 lat to tak mało” przedstawi inne historie.
ARCHEOLOGIA ŻYWA 4/2018 – SPIS TREŚCI
- 04 / (Pseudo)Archeologia o początkach Polski
Roman Żuchowicz - 12 / Tysiąc lat temu na odwiecznym pograniczu
Krzysztof Fokt - 18 / Dawno temu w Trzebnicy, od Homo erectus do św. Jadwigi Śląskiej
Magdalena Konczewska - 24 / Wielka Wojna na pocztówce i w lesie: obóz jeńców wojennych w Tucholi
Dawid Kobiałka, Mikołaj Kostyrko, Kornelia Kajda - 30 / „Tutaj żyli, pracowali i umierali bracia krwi z plemienia Wandalów”. Archeologiczne „pamiątki” po międzywojennej granicy polsko-niemieckiej
Bartosz Tietz - 36 / „Chodź, pomaluj mój świat na żółto i na….” czerwono
Dagmara Łaciak - 42 / Fenomen ufortyfikowanych protomiast kultury trypolskiej
Taras Tkachuk - 46 / Jak upadało miasto. Çatalhöyük w ostatnich stuleciach swego istnienia
Patrycja Filipowicz, Katarzyna Harabasz, Arkadiusz Marciniak - 56 / Tury, gęsi i kobiety: najstarsza sztuka naskalna Afryki Północnej
Paweł Polkowski, Dirk Huyge - 64 / Archeologia bitwy pod Kunowicami. Relikty artyleryjskie
Grzegorz Podruczny - 68 / Od wołoskiego hospodara po ikonę popkultury
Michał Torz - 74 / Dzień bez opowieści to dzień stracony, czyli etnoarcheolog w Burkina Faso
Bogusław Franczyk - 80 / Archeologia historyczna
Jakub Okonek - 84 / Kulinarny szlak
Maciej Słowiński - 86 / Megality – historia sprzed 5500 lat
ARCHEOLOGIA ŻYWA 4 (70) 2018 – SŁOWO OD REDAKTORA NACZELNEGO…
Pisząc te słowa przebywałem na wykopaliskach w miejscowości Poláky, w zachodnich Czechach.Nazwa miejscowości, jak się zapewne domyślacie, znaczy po prostu „Polacy”.Dlaczego nazwano tak tą niewielką wieś? Niektórzy sądzą, że ów toponim jest śladem najazdu na Polskę ze strony czeskiego księcia Brzetysława, w roku 1038(lub 1039). Cennym łupem czeskich najeźdźców stali się mieszkańcy Wielkopolski,których po części przesiedlono do Czech. Tak właśnie miały powstać Poláky. Cmentarzysko, które badaliśmy wraz ze studentami z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, pomagając w pracy koleżankom i kolegom z Urzędu Archeologicznego w Moście, funkcjonowało w wieku XII i na początku XIII w. Czy chowano na nim potomków brańców z Polski? Czy rzeczywiście osadzono w Polákach jakichś Polaków? Z racji swoich ograniczeń, archeologia nie odpowie klarownie na tego typu pytania.
Mimo to, od początku istnienia archeologii w naszym kraju, powszechne są oczekiwania, że to właśnie ta nauka oświeci początki istnienia Polski i wyjaśni zagadki z jej dalszej historii. Owszem, oświeca i wyjaśnia, ale często nie tak, jak oczekiwałby tego przeciętny odbiorca wiedzy historycznej. W roku stulecia odzyskania Niepodległości postanowiliśmy przybliżyć Czytelnikom różne zdarzenia historyczne badane przez archeologów – mając w pamięci, że ostatnie sto lat, to ledwie krótki wycinek z naszej przeszłości.
W pierwszym z prezentowanych tekstów Bartosz Żuchowicz rozprawia się ze współczesną mitologią początków Polski, opierającą się na rzekomych odkryciach archeologicznych.Symptomatyczne jest, że w naszym kraju zupełnie nie zauważona została tysięczna rocznica podpisania Pokoju w Budziszynie (30 stycznia 1018 r.). A przecież było to wydarzenie niezwykle ważne, które pozwoliło politycznie ugruntować się młodemu państwu polskiemu na politycznej mapie Europy. O wadze tego wydarzenia i o Górnych Łużycach – krainie, w której toczyła się pierwsza polsko-niemiecka wojna, pisze Krzysztof Fokt. Magdalena Konczewska przybliża nam inną rocznicę 800-lecie powstania pierwszego żeńskiego klasztoru cysterskiego w Polsce. Rok 1918, to nie tylko rok odzyskania Niepodległości przez nasz kraj, ale przede wszystkim rok zakończenia Wielkiej Wojny. O archeologicznych badaniach pierwszo-wojennego obozu jenieckiego w Tucholi pisze Dawid Kobiałka. Bartosz Tietz przybliża zaś kulisy niemieckiej polityki historycznej wobec zabytków archeologicznych. Co było następstwem powrotu Polski na polityczną mapę Europy.
Magdalena Konczewska przybliża nam inną rocznicę 800-lecie powstania pierwszego żeńskiego klasztoru cysterskiego w Polsce. Rok 1918, to nie tylko rok odzyskania Niepodległości przez nasz kraj, ale przede wszystkim rok zakończenia Wielkiej Wojny. O archeologicznych badaniach pierwszo-wojennego obozu jenieckiego w Tucholi pisze Dawid Kobiałka. Bartosz Tietz przybliża zaś kulisy niemieckiej polityki historycznej wobec zabytków archeologicznych. Co było następstwem powrotu Polski na polityczną mapę Europy.
W drugiej części najnowszego numeru AŻ prezentujemy jak zwykle kalejdoskop odkryć archeologicznych. Tu szczególnie chciałbym polecić lekturę tekstów związanych z polskimi badaniami na Bliskim Wschodzie i w Afryce. Pasjonującą historię upadku położonego w Turcji starożytnego miasta Çatalhöyük opisują Patrycja Filipowicz,Katarzyna Harabasz i prof. Arkadiusz Marciniak. O najstarszej sztuce naskalnej Afryki Północnej piszą Paweł Polkowski i Dirk Huy. W etnoarcheologiczną podróż do Burkina Faso zabierze nas Bogusław Franczyk. A na koniec, polecam przepisy kulinarne z archeokuchni Macieja Słowińskiego oraz zachęcam do lektury pozostałych tekstów!
NA ZAKOŃCZENIE
Przypominamy, że na naszej stronie głównej zamieszczamy zwykle najważniejsze informacje i dłuższe artykuły. Naszą pozostałą aktywność możecie śledzić na naszym Facebooku, Twitterze i Instagramie, do czego serdecznie zachęcamy!
Jak każdy z naszych numerów, również i ten dostępny jest w kioskach i salonach prasowych w całej Polsce. Wiemy, ze czasami macie problemy z odnalezieniem Archeologii Żywej. Niestety, jako Redakcja nie jesteśmy w stanie wpłynąć na to co zamawiają właściciele kiosków i salonów prasowych. Z naszej strony umowy są podpisane, lecz to od Was zależy czy będzie ona dostępna. Dlatego spytajcie się w pobliskim kiosku czy istnieje możliwość zamówienia AŻ. Pewnie będzie to możliwe. Alternatywnie zawsze proponujemy wydanie cyfrowe.
Życzymy miłej lektury!
Doktor habilitowany, profesor Uniwersytety Przyrodniczego we Wrocławiu. Archeolog, nauczyciel akademicki, redaktor naukowy „Archeologii Żywej”. Na co dzień pracuje w Zakładzie Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej UPWr. Jego zainteresowania naukowe oscylują wokół archeologii historycznej oraz wykorzystania archeologii w naukach przyrodniczych i kryminalistyce. Miłośnik niespiesznych podróży.
Absolwentka antropologii fizycznej na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu. Sekretarz redakcji Archeologii Żywej w latach 2018–2019. Szczególnym zainteresowaniem darzy etologię człowieka. Lato poświęca podróżom i wykopaliskom archeologicznym.
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
