kultura amfor kulistych (KAK)
Kultura amfor kulistych to kultura neolityczna, której główny rozkwit umieszcza się w latach ok. 3400–2600 p.n.e., choć znamy i młodsze stanowiska. Jej zasięg obejmował głównie tereny dzisiejszej Polski, Niemiec, Danii, Czech oraz Słowacji. Jest znana przede wszystkim dzięki charakterystycznym ceramicznym wyrobom o kulistym brzuścu, od których archeolodzy nadali nazwę całej tej kulturze.
Ludność tej kultury znana była z eksploatacji krzemienia pasiastego, szczególnie z kopalni w Krzemionkach Opatowskich. Jej gospodarka opierała się na rolnictwie i pasterstwie, z dużym naciskiem na hodowlę bydła. Osadnictwo tej kultury charakteryzuje się niewielką liczbą domów, zbudowanych głównie w formie słupowych konstrukcji o nieregularnym czworokącie, a niekiedy jako ziemianki.
Zwyczaje pogrzebowe tej kultury obejmowały groby skrzynkowe, najczęściej w formie skrzyń z kamieni, pokrytych ziemnym nasypem, z brukowanym dnem i wierzchnią warstwą. W grobach tych znajdowano nie tylko ozdoby i krzemienne narzędzia, takie jak siekierki, ale również naczynia ceramiczne. Szczególnie interesujące jest znalezienie w grobach szczątków zwierząt, przede wszystkim bydła z obciętymi rogami. W niektórych naczyniach odnaleziono symbole, takie jak swastyka, co może wskazywać na religijne lub kulturowe znaczenie.
Narzędzia używane przez ludność kultury amfor kulistych to głównie krzemienne siekierki i ostrza. Znamy jednak przykłady wykorzystywania zabytków z miedzi, a nawet bardzo rzadkie wyroby brązowe! Metoda produkcji ceramiki polegała na formowaniu wstępnych wałków, które następnie były doklejane do siebie. Garnki miały niewielkie uszy, służące do ich zawieszania, a brak tradycyjnych kubków sugeruje, że mogły być one wykonane z mniej trwałych materiałów, na przykład ze skóry. Kształt szyjki garnków może wskazywać na ich przykrywanie skórzanymi pokrywami, co świadczy o adaptacji i innowacyjności ówczesnych ludzi.
Artykuły na temat odkryć związanych z kulturą amfor kulistych na stronie czasopisma „Archeologia Żywa”: