W okresie wczesnego średniowiecza Wolin był ważnym centrum produkcji rzemieślniczej i handlu oraz jednym z największych emporiów handlowych ówczesnej Europy. W przekazach źródłowych występuje pod różnymi nazwami. Czasem identyfikowany jest z legendarną Winetą – grodem tak bogatym, że pycha jego mieszkańców sprowadziła na nich gniew bogów, którzy utopili miasto.
Adam z Bremy tak pisał o Wolinie: „Jest to rzeczywiście największe z miast jakie są w Europie. Zamieszkują je Słowianie łącznie z innymi narodami Grekami i barbarzyńcami, także i sascy przybysze otrzymują prawo zamieszkania, byleby tylko przebywając tam nie występowali z oznakami swego chrześcijaństwa. Wszyscy bowiem (mieszkańcy) jeszcze dotąd podlegają błędom pogaństwa.”
Gdybyś miał okazje przenieść się w czasie do ówczesnego Wolina, prawdopodobnie z nikim byś się nie dogadał. Mógłbyś im wówczas powiedzieć co najwyżej „panowie spokojnie, ja tu tylko zwiedzam, a ten ubiór bo zakład przegrałem, dajcie wina”. Jeśli jednak jakimś cudem zostałbyś zrozumiany lub uznany za niewinnego głupka zamiast np. szpiega z pewnością warto byłoby udać się do tzw. Starego Miasta i wykopu nr. 6. Pewnie nie musiałbyś odgrzebywać warstw żeby dobrać się do tej oznaczonej w badaniach Władysława Filipiaka numerem XIV. Warstwa ta pochodzi bowiem z 2 połowy IX wieku.
Miałbyś jednak inny problem. W ówczesnym Wolinie miejsce to było budynkiem mieszkalnym. Więc może lepiej żebyś jednak został poczęstowany winem. Po winie łatwiej byłoby Ci wytłumaczyć dlaczego grzebiesz w wiórach, smole i odpadach gospodarczych. I być może byś się dogrzebał. Mógłbyś wówczas schować do kieszeni jeansów małą figurkę o wysokości 9,3 cm. Figurka wykonana została z drewna cisowego i posiadała 4 twarze. Może dowiedziałbyś się wówczas do kogo należała, kto ją wykonał i czym była?
Na tak postawione pytania, odpowiedzi szuka już wielu badaczy. Raczej oczywiste jest, że jest to figurka o charakterze kultowym, utożsamiana z Światowitem. Nieco wątpliwości budzi jednak kwestia jej etnicznej przynależności. Władysław Filipowiak zakładał jej słowiańskie pochodzenie. Władysław Duczko widział w nim raczej analogię do kamiennych osełek z terenów Skandynawii. Wśród większości badaczy przeważa jednak pogląd o powiązaniu jej ze słowiańskim kręgiem kulturowym.
W basenie Morza Bałtyckiego odnaleziono kilka innych, podobnych figurek m.in. w Rydze, Svendborgu czy Tunby. Dlaczego miały tak niewielkie rozmiary? Najprawdopodobniej były przeznaczone do kultu domowego lub osobistego.
Wybrana literatura
- STANISŁAWSKI B. 2013. Jómswikingowie – studium archeologiczne procesu przenikania kultury skandynawskiej na ziemie polskie, Warszawa.
- STANISŁAWSKI B., FILIPOWIAK W. (red.) 2014. Wolin wczesnośredniowieczny. Tom 1 i 2, Warszawa.
- SZCZEPANIK P. 2014. Wczesnośredniowieczne figurki wielotwarzowe z terenów basenu Morza Bałtyckiego – dowód kontaktów międzykulturowych czy uniwersalny fenomen? „Archaeologia Historica Polona”, 21, s. 49.
Średniowiecze i historia. Historia i średniowiecze. Czasem na poważnie, czasem z przymrużeniem oka, ale zawsze trzymając się naukowych kanonów. Bawimy się słowem i uwalniamy historię!
