Egipska mumia znana jako Tajemnicza Dama, przechowywana w Muzeum Narodowym w Warszawie, przez lata była błędnie identyfikowana jako szczątki kapłana Hor-Dżehutiego. Zespół Warsaw Mummy Project (WMP), prowadzony przez Marzenę Ożarek-Szilke i dr. Wojciecha Ejsmonda, zaprezentował już wcześniej rekonstrukcję jej twarzy. Tym razem skupiono się jednak na analizie wpływu różnych zestawów grubości tkanek miękkich na ostateczny efekt rekonstrukcji.
Autorką analizowanej rekonstrukcji jest znana włoska antropolog sądowa dr Chantal Milani, która wykonała między innymi rekonstrukcje twarzy Dantego Alighieri i Rafaela Santi oraz egipskich mumii, badanych przez włoskich naukowców. Wyniki nowych badań opublikowano w czasopiśmie „Journal of Archaeological Science: Reports”1)MILANI C., EJSMOND W., OŻAREK-SZILKE M., SZILKE S. 2025. Comparing two different sets of soft tissue depths in the facial reconstruction of the … Więcej.
Znaczenie rekonstrukcji twarzy
Rekonstrukcja twarzy to metoda powszechnie stosowana w kryminologii. Bazuje ona na tym, że ludzkie czaszki mają charakterystyczne cechy, które mają wpływ na tkanki miękkie tworzące nasze twarze. Na wygląd ma też wpływ aktywność fizyczna, choroby lub urazy (np. udar, paraliż), ponieważ kości są żywe i odpowiadają na napięcia oraz rozbudowę tkanki mięśniowej.
– „Grubości tkanek miękkich używane w rekonstrukcjach opierają się na danych statystycznych. Finalne wyniki są więc zawsze przybliżeniem, a nie dokładnym odwzorowaniem wyglądu przyżyciowego. Niemniej jednak, taki portret może umożliwić rozpoznanie osoby” – podkreślają naukowcy.
Jedną z kluczowych była zatem decyzja, które dane o grubości tkanek zastosować. Wybrano dwa zestawy: belgijski z 52 punktami pomiarowymi oraz egipski z 34 punktami. Każdy zestaw miał swoje zalety i wady. Pierwszy wyróżniał się większą dokładnością, lecz powstał w oparciu o badania współczesnych mieszkańców Belgii. Drugi stworzono w oparciu o pomiary współczesnej egipskiej populacji, czyli znacznie bliższą geograficznie Tajemniczej Damie.
Wirtualne „rozwinięcie”
Choć badacze napotkali przeróżne wyzwania, starali się zje minimalizować stosując zaawansowane oprogramowanie i metody porównawcze. Tomografia komputerowa umożliwiła wirtualne „rozwinięcie” mumii, usunięcie cyfrowo bandaży i substancji balsamicznych w programie do segmentacji (3D Slicer). Wykorzystano oprogramowanie Maxton Cinema 4D do stworzenia modeli, a następnie porównano je w CloudCompare V2, co pozwoliło zmierzyć różnice w objętości tkanek. Dodatkowo uwzględniono statystyczne dane historyczne, zaczerpnięte z dokumentów prawnych starożytnego Egiptu, gdzie opisywano rysy osób podpisujących dokumenty. Dzięki tym opisom możliwe było uzyskanie szacunkowych informacji o kolorze skóry, włosów, kształcie twarzy i innych cechach.
Szczegółowe analizy wykazały jedynie minimalne różnice w dolnej części twarzy. Wyniki pokazały zatem, że największy wpływ na ostateczny wygląd miała struktura czaszki, a nie wybrany zestaw danych. Badania podkreśliły także znaczenie historii oraz potrzeby zachowania naukowej rzetelności bez nadmiernej ingerencji artystycznej.
Warto dodać, że badania mumii egipskich z Muzeum Narodowego w Warszawie prowadzone są od 2015 roku. Wtedy to po raz pierwszy na świecie prześwietlono w podwarszawskiej klinice Affidea całą kolekcję mumii ludzkich i zwierzęcych. Wcześniejsze wyniki badań nad Tajemniczą Damą obejmowały także sensacyjną hipotezę, że mogła być ona w ciąży w momencie śmierci. Informacja ta wzbudziła gorącą dyskusję w świecie naukowym i została szeroko omówiona w poprzednich publikacjach WMP. W najnowszej pracy nie jest to główny temat badań, ale zespół nie wyklucza dalszych analiz w tym kierunku.
Humanizacja przeszłości
Badacze podkreślają, że mumie to ludzie, nie eksponaty. Rekonstrukcja twarzy pozwala pokazać ich jako żywe osoby, co jest istotne w edukacji muzealnej i budowaniu empatii. Tradycja zachowywania wizerunków zmarłych sięga czasów prehistorycznych – od neolitycznych czaszek pokrytych gliną po portrety fajumskie. Nowoczesne metody, jak tomografia i modelowanie 3D, dają dziś możliwość precyzyjnego odtworzenia twarzy, co czyni badania jeszcze bardziej fascynującymi.
Starania te wpisują się w misję Mummy Research Center, łączącego badania naukowe, nowoczesne technologie i popularyzację wiedzy. Zespół planuje kontynuować analizy mumii, poszerzyć badania o genetykę i jeszcze dokładniejsze metody wizualizacji. Nowa publikacja WMP pokazuje, jak precyzyjne i etyczne podejście do badań może przybliżać nam świat starożytny, jednocześnie zadając pytania o granice dokładności i wpływ metodologii na wyniki badań archeologicznych.
Źródło: Mummy Research Center
Przypisy
| 1 | MILANI C., EJSMOND W., OŻAREK-SZILKE M., SZILKE S. 2025. Comparing two different sets of soft tissue depths in the facial reconstruction of the mummy of the so-called Mysterious Lady, „Journal of Archaeological Science: Reports”, s. 104978, DOI: https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2025.104978. |
|---|
Radosław Biel
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
