AKTUALIZACJA: W 2020 roku platforma GlobalXplorer przestała działać
Problem niszczenia stanowisk archeologicznych jest powszechnie znany. Wiele osób mogło zetknąć się z tzw. wkopami rabunkowymi. Mimo to, zjawisko to bywa marginalizowane, często przemilczane lub oskarżenia kierowane są bez głębszego zastanowienia i dyskusji.
Amerykańska archeolog Sarah Helen Parcak podjęła inicjatywę mającą na celu poprawę tej sytuacji. Niedawno uruchomiono platformę GlobalXplorer, dzięki której każdy, na podstawie zdjęć satelitarnych, może zlokalizować nowe stanowisko lub zauważyć ślady zniszczeń już znanych miejsc. Obecnie obejmuje ona ok. 2000 km kwadratowych terenów w Peru. Zgromadzone dane mogą być wykorzystywane przez archeologów i agencje rządowe do ochrony stanowisk i przeciwdziałania zniszczeniom.
Platforma GlobalXplorer jest dostępna nie tylko dla zawodowych archeologów. Użytkownicy mogą przeglądać zdjęcia w poszukiwaniu wkopów rabunkowych, a wraz ze wzrostem doświadczenia, odblokowywane są kolejne kampanie. Popularność remote sensing, czyli zdalnego wykrywania, rośnie, co pozwala na odkrywanie nieznanych stanowisk archeologicznych przez osoby z różnych środowisk.
Remote sensing nie tylko dla zawodowców
Wiele osób, nawet bez specjalistycznego wykształcenia, może odnaleźć nowe stanowisko archeologiczne, dzięki umiejętności rozpoznawania różnych wskaźników widocznych na terenie. Istnieje wiele dostępnych źródeł informacji na ten temat, na przykład profil „Czy leci z nami archeolog?„, który udostępnia materiały edukacyjne na temat zdjęć lotniczych w archeologii.
Wiele obiektów – na przykład kurhanów, pierwotnie usypanych ponad powierzchnią – po latach działalności kolejnych pokoleń niweluje się do poziomu gruntu. Ale nawet wieloletnie oranie i sadzenie nie jest w stanie w pełni zatrzeć śladów dla wprawnego archeologa. Tam bowiem, gdzie znajdował się np. wykop pod ziemiankę czy palisada albo fosa, dziś, mimo niwelacji widoczny jest czarny ślad (jest to wtedy tzw. soil mark, czyli wyróżnik glebowy).
Gdy rolnik zasadzi tam zboże, przez znajdujące się w ziemi obiekty rośnie ono inaczej, ujawniając ukryte stanowiska (tzw. crop marks, czyli wyróżniki roślinne). A co, jeśli na polu leży śnieg? Nie ma określonej, najlepszej pory roku na wykonywanie zdjęć lotniczych, wszystko zależy bowiem od ukształtowania terenu, typu roślinności i pożądanego efektu.
za: Archeolot
Zagrożenia dla stanowisk archeologicznych
Rabunki stanowisk archeologicznych, przemyt zabytków, nieskuteczne prawo, wojna i przemoc to poważne zagrożenia dla naszego dziedzictwa kulturowego. Projekty takie jak GlobalXplorer mają na celu edukację społeczeństwa na temat historii ludzkości i pokazanie, że wspólnym wysiłkiem możemy chronić nasze dziedzictwo.
„Nazywamy to platformą dla ludzkości, ponieważ pomimo niektórych radykalnych głosów, wszyscy ostatecznie tworzymy ludzkość. Zrozumienie kim jesteśmy, skąd pochodzimy i tego, że jesteśmy tacy sami może połączyć nas w sposób, który jest dokładnie tym czego właśnie potrzebujemy”
Sarah Helen Parcak
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
