Badania wykopaliskowe na stanowisku 12, w miejscowości Warkocz koło Strzelina, dostarczyły niesamowitych odkryć. Możliwe, że natrafiono na najstarsze piece hutnicze na terenie dzisiejszej Polski.
Dzięki wcześniejszym powierzchniowym prospekcjom oraz badaniom geofizycznym odkryto pozostałości niewielkiego osiedla kultury lateńskiej, którą naukowcy od dawna identyfikują z osadnictwem starożytnych Celtów.
Zabytki celtyckie były znajdowane w sąsiedztwie skupiska żużli, co wskazywało na prawdopodobne istnienie w tym miejscu obiektów związanych z hutnictwem żelaza. Badania wykopaliskowe potwierdziły te przypuszczenia. Co więcej, pierwsza z anomalii wytypowana do weryfikacji okazała się pozostałością warsztatu w którym znajdowało się 12 pieców kotlinkowych zagłębionych w podłoże.
W wypełnisku jamy oraz w samych piecach odnaleziono ceramikę celtycką, więc istnieje duże prawdopodobieństwo, iż jest to obiekt kultury lateńskiej. Na prezentowanym stanowisku w Warkoczu brak do tej pory ewidentnych śladów istnienia bardziej zorganizowanego osadnictwa w późniejszych epokach. Co ciekawe, część znajdowanych w tym miejscu zabytków metalowych należy do najstarszego horyzontu osadnictwa celtyckiego w Polsce (przełom V i IV w. p.n.e.). Do tej pory było znane one jedynie ze znalezisk grobowych. Najmłodsze znaleziska celtyckie z tego stanowiska należy datować na sam początek okresu środkowolateńskiego (2 poł. III w. p.n.e.).
Odkryte piece różnią się budową od późniejszych o kilkaset lat dymarek. W przeciwieństwie do nich, odkryte obiekty nie były instalacjami jednorazowego użytku. To dowód na dużą biegłość Celtów w dziedzinie metalurgii.
Pobrano co najmniej kilkanaście prób do datowań radiowęglowych, które mogą uściślić chronologię tych obiektów. Niestety, dla okresu lateńskiego bardzo trudno uzyskać tak dokładne daty C14, jak w przypadku innych epok.
Zdaniem specjalistów zajmujących się starożytną metalurgią istnieje duże prawdopodobieństwo, że piece z Warkocza są pierwszymi z ziem współczesnej Polski pewnymi obiektami hutniczymi związanymi z Celtami. Mogą on tym samym być najstarszymi do tej pory znanymi dowodami na zorganizowany wytop żelaza w dorzeczu Odry i Wisły.
Badania te są realizowane w ramach projektu – „Celtyckie kresy? Studia nad osadnictwem i gospodarką kultury lateńskiej na Śląsku” finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki.
Urodzony i wychowany w Górach Świętokrzyskich, wyuczony i doktoryzowany w Warszawie, obecnie adiunkt w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, specjalista w dziedzinie archeologii epoki żelaza, a zwłaszcza badacz kultury lateńskiej.
