Coraz bliżej powstania trójwymiarowej rekonstrukcji starożytnego miasta Nea Pafos na Cyprze. Naukowcy z Krakowa i Warszawy zakończyli niedawno kolejny sezon badań terenowych, który ma ich przybliżyć do tego celu. Stosowana przez nich metodyka – jak przekonują – jest nowatorska.
Badania prowadzone są wspólnie w ramach projektu finansowanego z NCN przez naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej.
Projekt rozpoczął się w 2020 r., w czasie pandemii COVID-19, która spowodowała trudności w jego przebiegu. Jednak, jak przekazała Nauce w Polsce kierująca pracami prof. Ewdoksia Papuci-Władyka z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, powoli dobiega on końca.
W ramach projektu za główne zadanie badacze postawiali sobie odtworzenie układu ulic i budowli funkcjonujących na terenie antycznego Nea Pafos w różnych okresach historycznych. Rezultatem zintegrowanych badań będzie rekonstrukcja krajobrazu miasta i zabudowań w postaci modeli trójwymiarowych. Projekt wdraża metodykę nowatorską dla Cypru, stosowaną na nielicznych stanowiskach archeologicznych w basenie Morza Śródziemnego.
Nauka w Polsce zapytała prof. Papuci-Władykę, do kogo adresowane będę rekonstrukcje.
„Pierwsza grupa to naukowcy. Badając stanowisko miejskie, a takim jest Pafos, staramy się odtworzyć wszystkie aspekty jego funkcjonowania, życie mieszkańców, jak mieszkali, co spożywali, jakie mieli sprzęty oraz również wygląd samego miasta na podstawie badań wykopaliskowych i wszelkich innych danych“ – wskazała badaczka.
„Tkanka miejska ulegała zmianie w czasie, Pafos funkcjonowało przez wiele wieków, więc ustaliliśmy fazy jego rozwoju w poszczególnych okresach i to właśnie staramy się odtworzyć“ – dodała.
Z wykopalisk wynika, że pierwsza faza istnienia miasta przypada na okres hellenistyczny – od powstania miasta w końcu IV w. p.n.e. do opanowania wyspy przez Rzymian w końcu I w. p.n.e.
„Ta faza jest słabo zachowana, bo przykryta późniejszą zabudową. Dlatego sięgamy też po analogie do innych lepiej zachowanych miast np. Priene w Azji Mn., Olint w Grecji, Ptolemais w Libii. Stosując najnowsze techniki modelowania proceduralnego został zaproponowany wygląd domów, budynków publicznych“ – wyjaśniła.
Profesor powiedziała, że dzięki analizom przestrzennym badane jest też natężenie ruchu, najchętniej wybierane obszary miasta, sposób poruszania się mieszkańców.
Drugą grupą osób do których skierowane będę rekonstrukcje są turyści. „Oglądający stanowisko takie, jak Pafos, wielowarstwowe, niezwykle skomplikowane i zachowane tylko do pewnego stopnia, nie jest w stanie sobie wyobrazić jak ono wyglądało. Zamierzamy we współpracy z Departamentem Cypru udostępnić te rekonstrukcje i informacje o naszych wynikach zwiedzającym Park Archeologiczny“ – zapewniła prof. Papuci-Władyka.
Naukowcy od 2020 r. weryfikują w niewielkich wykopach archeologicznych, jak wyglądała siatka ulic starożytnego miasta. Na przykład na Malutenie – w rezydencjonalnej, willowej dzielnicy miasta – zweryfikowali świetnie zachowaną ulicę, pod którą przebiegał kanał odwadniający.
„Do tej pory przedstawiciele wszystkich misji archeologicznych w Pafos niemal z automatu zakładali, że kanały te pochodzą z najwcześniejszego okresu, kiedy miasto założono. Po przeprowadzeniu bardzo szczegółowych badań odkrytych materiałów towarzyszących, przede wszystkim ceramiki, wiemy, że powstał w późniejszym okresie. Według naszych ustaleń było to najprawdopodobniej na przełomie III i II wieku przed naszą erą. Potwierdzałoby to teorię, że miasto nie powstało od razu we wszystkich sektorach wytyczonych przez siatkę ulic, a raczej z biegiem lat rozbudowywało się i rozwijało“ – przekazała prof. Papuci-Władyka.
Przypomniała, że kluczowe z punktu widzenia archeologii i urbanistyki wyniki badań dla urbanistyki Pafos opublikowała w 1990 roku prof. Jolanta Młynarczyk z Uniwersytetu Warszawskiego. Na podstawie odkrytych pozostałości budynków i ulic oraz zdjęć lotniczych, prospekcji terenowej i innych danych badaczka zaproponowała rekonstrukcję siatki ulic antycznego miasta Nea Pafos. W ramach obecnie prowadzonego projektu te ustalenia są poszerzane i weryfikowane w oparciu o nowe badania terenowe.
Pafos znajdowało się najpierw, w okresie hellenistycznym, w obrębie egipskiego królestwa Ptolemeuszy, a potem pod kuratelą rzymską. Od ok. 200 p.n.e. do ok. 350 n.e. pełniło rolę stolicy wyspy. Ze względu na rangę stanowisko wpisano je na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Źródło: naukawpolsce.pap.pl
Badania Nea Pafos, w tym tzw. Domu Hellenistycznego, badacze szczegółowo opisują w numerze Archeologii Żywej 2 (88) 2023.
Dziennikarz naukowy w Polskiej Agencji Prasowej (PAP) i portalu PAP - Nauka w Polsce. Ukończył archeologię i PR na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Autor książki „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności" (Wydawnictwo Poznańskie 2023).
