Zakończone właśnie badania archeologiczne na stanowisku Łysa Góra, znanym również jako „Rembielin”, w Bagienicach Wielkich (woj. mazowieckie), przyniosły przełomowe odkrycia, które rzucają nowe światło na obecność Celtów na ziemiach dzisiejszej Polski. Prace kierowane przez dr. Wojciecha Borkowskiego i dr. Bartłomieja Kaczyńskiego z Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie znacząco poszerzyły wiedzę na temat tej fascynującej osady sprzed prawie 2,4 tys. lat.
Głównym celem tegorocznych badań była weryfikacja poglądów na temat osady na Łysej Górze i określenie jej znaczenia na szlaku bursztynowym, który łączył Północ i Południe Europy we wczesnej epoce żelaza. W latach 70. i 80. XX wieku prowadzono tam już wykopaliska, które ujawniły liczne i różnorodne zabytkowe przedmioty oraz pozostałości cmentarzyska. Odkrycie wówczas kilkunastu przedmiotów, charakterystycznych dla kultury lateńskiej utożsamianej przez archeologów z Celtami, w tym zapinek i bransolet, sugerowało przynajmniej istnienie kontaktów handlowych. Jednakże stanowisko to nigdy nie zostało w pełni zbadane, a w środowisku archeologicznym pojawiały się różne interpretacje dotyczące jego funkcji i przynależności kulturowej.
W trakcie najnowszych wykopalisk, prowadzonych we współpracy z Wydziałem Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, odkryto pozostałości umocnień osady, w tym kamienne licowania (warstwa ochronna na konstrukcjach) oraz ślady drewnianych palisad (ogrodzenia obronnego). Te odkrycia sugerują, że osada była zabezpieczona przed zagrożeniami zarówno ze strony dzikiej zwierzyny, jak i potencjalnych najazdów, zwłaszcza zimą, gdy zamarznięte mokradła ułatwiały dostęp do osady.
Jednym z najważniejszych tegorocznych znalezisk jest brązowy hełm celtycki z IV w. p.n.e. Jest to dopiero drugie takie odkrycie na terenie współczesnej Polski – pierwsze miało miejsce w Siemiechowie, prawie 40 lat temu! Nowoodkryty hełm wyróżnia się stożkowatą kalotą (górną częścią hełmu) zakończoną podwójnym guzkiem oraz łukowato ukształtowanym nakarczkiem (tylna część chroniąca kark), zdobionym delikatnymi liniami przy krawędziach. Ze względu na zły stan zachowania, hełm został natychmiast przewieziony do Działu Konserwacji Muzealiów PMA w celu ich zabezpieczenia i ewentualnej rekonstrukcji.
Wykopaliska ujawniły również bogatą kolekcję przedmiotów metalowych, w tym narzędzia i ozdoby charakterystyczne dla metalurgii celtyckiej, takie jak siekiero-ciosła, półkoski (narzędzia do obróbki drewna) oraz nożyce. Znaleziska obejmują także liczne fragmenty ozdób, takich jak fibule, naszyjniki i bransolety, zdobione charakterystycznym karbowaniem. Datowanie niektórych z zapinek zawęzić można nawet do lat 350–260 p.n.e. Do rzadkich odkryć należą również ozdoby kobiece z kultury kurhanów zachodniobałtyjskich takie jak np. wielowątkowo zdobione naramienniki brązowe. Co ciekawe, w jednej z części stanowiska odkryto elementy uprzęży końskich, w tym ozdobne guzki, małe klamry hakowe oraz falery (ozdobne aplikacje na uprzęży), co może wskazywać na istnienie w tym miejscu dawnej stajni.
CELTOWIE na Ziemiach Polskich
Celtowie, którzy przybyli na ziemie dzisiejszej Polski około 2,5 tysiąca lat temu, znacząco wpłynęli na rozwój kulturowy i technologiczny tego regionu. Byli znani z zaawansowanej metalurgii żelaza i wprowadzili innowacje, które znacząco wpłynęły na miejscowe społeczności. Wraz z Celtami na tereny Polski dotarły nowe techniki, takie jak koło garncarskie, oraz rozwinięte formy obróbki metali, w tym żelaza. Dzięki nim na współczesnych ziemiach polskich pojawiły się pierwsze monety, wykonane ze złota i srebra.
Wprowadzenie przez Celtów koła garncarskiego pozwoliło na produkcję wyższej jakości naczyń ceramicznych, które były także bardziej odporne na ogień i kwasy, dzięki zastosowaniu domieszek, takich jak grafit. Innowacje te przyczyniły się do znaczącego skoku cywilizacyjnego na obszarach, na których Celtowie osiedlili się na stałe lub czasowo. Na terenie dzisiejszej Polski ich osadnictwo wyróżniane jest głównie na Dolnym i Górnym Śląsku oraz w Małopolsce, gdzie ich osady były związane z ważnymi szlakami handlowymi i eksploatacją surowców, takich jak sól. Najsłabiej rozpoznane są ich osady we wschodniej Małopolsce, zaś nie wszyscy badacze są zgodni co do obecności Celtów na Kujawach, choć cały czas dokonywane są nowe odkrycia.
Znaczenie odkryć na łysej górze
Badania na Łysej Górze, będące kontynuacją wcześniejszych prac, miały na celu pogłębienie wiedzy o tym wyjątkowym centrum osadniczym i jego znaczeniu na szlaku bursztynowym. Dotychczasowe odkrycia, w tym liczne przedmioty wiązane z Celtami, takie jak zapinki, bransolety i narzędzia, rzucają nowe światło na historię tego miejsca. Przełomowe znalezisko w postaci celtyckiego hełmu – drugiego znanego z terenów dzisiejszej Polski, podkreśla wyjątkowość tego stanowiska! Choć przed badaczami jeszcze wiele pracy, mają oni nadzieję, że dalsze analizy pozwolą na pełniejsze zrozumienie znaczenia tego miejsca w kontekście Europy Środkowej.
Źródło: Państwowe Muzeum Archeologiczne, profil Facebook Łysa Góra „Rembielin”. Centrum osadnicze z wczesnej epoki żelaza
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
