Pandemia Covid-19 nie odpuszcza. Wymusza na nas potrzebę ciągłego dostosowywania się do chaotycznie zmieniających się relacji społecznych i błyskawicznego reagowania na problemy pojawiające się z dnia na dzień, gdzie sprawy dawniej proste do załatwienia obecnie przybierają często postać problemów trudnych do ogarnięcia. W Archeologii Żywej 1 (79) 2021 piszemy o tym jak ludzie radzili sobie z podobnymi przeciwnościami w przeszłości.
Dostępny w salonach Empik, Garmond, Inmedio, Relay, Ruch lub w naszym sklepie internetowym.
Wesprzyj jedyne czasopismo archeologiczne w Polsce i zamów nasz numer bezpośrednio do domu lub pobierz e-wydanie.
Archeologia Żywa 1 (79) 2021 – słowo od redaktora naczelnego
Temat numeru – epidemie, choroby , patologie i medycyna – nasunął się niejako sam z przyczyn ogólnych, ale i wynikł z badań, które realizujemy. Pierwszy z tekstów „Szpitale w średniowieczu” autorstwa Radosława Biela dotyczy najstarszego zachowanego w Polsce budynku szpitala, ukazanego na tle szpitalnictwa starożytnego i średniowiecznego. Na marginesie własnych badań nad patologiami ciąży i płodu powstał artykuł Agaty Bisieckiej i Łukasza Pawelca. Z tą też tematyką wiąże się artykuł Magdaleny Konczewskiej pt. „Ciąża i poród w starożytności”. O chorobach widocznych na ludzkich kościach odnajdywanych podczas wykopalisk pisze Aleksandra Karykowska. O badaniach archeologicznych nad epidemiami pisze Jakub Okonek. O innym postrzeganiu chorób, jako kary z zaświatów, przeczytamy z kolei w artykule „Utropa świata” antropolog Katarzyny Ceklarz, poświęconym karpackim znachorom i uzdrawiaczom z XIX-XX w. Otwieramy też nowy cykl artykułów pt. „Poza archeologią”, gdzie o demonach powodujących choroby pisze Szymon Jamaszewski. Tekst ten ilustrują grafiki Aleksandry Konickiej, której talent możecie też podziwiać na okładce aktualnego numeru AŻ.
Poza tematem numeru szczególnie polecam tekst Andrzeja Wiśniewskiego pt. „Neandertalczyk w Europie Środkowej: Kamienie, kości, geny…”. Profesor Wiśniewski opisuje nie tylko pasjonującą historię ewolucji i zmian kulturowych społeczności neandertalskich w Europie, ale także odnosi się do historii i metod badań nad naszymi wymarłymi przodkami. Polecam też Waszej uwadze drugą część opowieści o starożytnym górnictwie w Alpach autorstwa Szymona Modzelewskiego. Historię związków Agathy Christie z archeologią opisuje Marta Kaczanowicz. Zerknijcie też do Archeokuchni, w której Maciej Słowiński uwarzył tym razem potrawy i specyfiki lecznicze, używając ku temu przepisów ze starożytności i średniowiecza.
Archeologia Żywa 1/2021 – spis treści
- 04 / Szpitale w średniowieczu
Radosław Biel - 14 / Archeologia i epidemie
Jakub Okonek - 18 / Paleopatologia: choroby widoczne na kościach
Aleksandra Karykowska - 22 / Ciąża i poród w starożytności
Magdalena Konczewska - 30 / Złośliwy bliźniak, homunculus i kamienne dziecko. Niezwykłe patologie ciąży
Agata Bisiecka, Łukasz Pawelec - 36 / Utropa świata
Katarzyna Ceklarz - 44 / Neandertalczyk w Europie środkowej: kamienie, kości, geny
Andrzej Wiśniewski - 52 / Od krzemienia do noryckiej stali. Żelazne zagłębie Celtów i Rzymian. Część 2
Szymon Modzelewski - 58 / Bałtowie i tęczowy świat emalii
Anna Bitner-Wróblewska - 66 / Eryk Rudy: wiking, wygnaniec, kolonizator
Jeremi Kołecki - 74 / Agatha Christie. Archeologia na tropie zbrodni
Marta Kaczanowicz - 82 / Starożytna apteczka
Maciej Słowiński - 87 / O demonach, stworkach i duchach wywołujących choroby
Szymon Jamaszewski
AŻ 1/2021 – podgląd
Szpitale w średniowieczu
Radosław Biel
Z czym kojarzy się nam dzisiaj szpital? Z długimi kolejkami? Stresem przed operacją? Kiepskim jedzeniem? A może jednak z opieką pielęgniarską, wykwalifikowanymi lekarzami i nadzieją na uzdrowienie? Bądź co bądź, niezależnie od tego, z jakiego powodu tam trafiamy, zwykle liczymy, że wychodząc z niego będziemy zdrowsi. W średniowieczu, skąd czerpie swój rodowód wiele europejskich szpitali, było trochę inaczej.
Paleopatologia: choroby widoczne na kościach
Aleksandra Karykowska
Po narodzinach historii medycyny w XIX wieku, od ponad dwóch wieków dziejami zdrowia zajmuje się paleopatologia. Jej zadania związane są głównie z genezą chorób ocenianych na materiale kostnym pochodzącym ze stanowisk archeologicznych, ich dynamiką i drogami rozprzestrzeniania oraz wpływem na dawne społeczeństwa.
Ciąża i poród w starożytności
Magdalena Konczewska
Przez wieki kobiety w czasie ciąży, porodu i połogu radziły sobie same lub pozostawały pod opieką rodziny, lokalnych akuszerek lub wykształconych położnych. Położnictwo należy do jednych z najstarszych zawodów na świecie. W starożytności stanowiło domenę kobiet. Lekarze, z reguły mężczyźni, interweniowali tylko w przypadku patologii i zagrożenia życia ciężarnej lub noworodka.
Agatha Christie. Archeologia na tropie zbrodni
Marta Kaczanowicz
Niewiele na świecie jest nazwisk tak rozpoznawalnych jak Agathy Christie. Królowa Kryminału, której książki sprzedały się w nakładzie ponad dwóch miliardów egzemplarzy, pozostaje jedną z najbardziej sławnych autorek wszechczasów. Mniej znanym faktem z życia pisarki jest to, że – obok zbrodni i skomplikowanych intryg – jej wielką pasją była również archeologia.
Zapraszam do lektury kolejnego numeru AŻ oraz do regularnego zaglądania na naszą stronę i media społecznościowe, gdzie na bieżąco publikujemy nowinki ze świata archeologii. Nieodmiennie i ciągle zapraszamy też badaczy przeszłości do dzielenia się swoją wiedzą na łamach naszego czasopisma. Na koniec pragnę życzyć naszym Czytelnikom, aby Nowy Rok, w który wchodzimy, nie był trudniejszy od poprzedniego! I nie zapomnijcie o odnowieniu prenumeraty!
Życzymy miłej lektury!
Doktor habilitowany, profesor Uniwersytety Przyrodniczego we Wrocławiu. Archeolog, nauczyciel akademicki, redaktor naukowy „Archeologii Żywej”. Na co dzień pracuje w Zakładzie Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej UPWr. Jego zainteresowania naukowe oscylują wokół archeologii historycznej oraz wykorzystania archeologii w naukach przyrodniczych i kryminalistyce. Miłośnik niespiesznych podróży.
Architekt, absolwentka Politechniki Warszawskiej, obecnie sekretarz redakcji Archeologii Żywej. Chętnie zajmuje się również grafiką. Interesuje się historią sztuki, uwielbia wycieczki po Polsce i nie tylko.
Archeolog, doktor nauk inżynieryjno-technicznych, popularyzator. Pierwsza osoba, z którą powinno się kontaktować w sprawie patronatów i ewentualnej współpracy z „Archeologią Żywą”. Post-doc w Katedrze Antropologii Instytutu Biologii Środowiskowej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury materialnej późnego średniowiecza i wykorzystania nowoczesnych technologii w archeologii. Pasjonat multimediów i gier komputerowych. Prowadzący cyklu cotygodniowych popularnonaukowych webinarów pt. „Kontekst”
