W lutym 2021 roku informowaliśmy o wynikach pierwszego etapu nieinwazyjnych badań geofizycznych przeprowadzonych w bezpośrednim otoczeniu domniemanego gródka stożkowatego w Opoce, gm. Końskowola. Latem tego roku Towarzystwo Ochrony Dziedzictwa Kulturowego „Fara Końskowolska” podjęło się przeprowadzenia weryfikacji powyższych ustaleń poprzez przeprowadzenie archeologicznych badań wykopaliskowych.
Wyniki wspominanego rozpoznania w postaci różnego rodzaju anomalii magnetycznych w obrębie i wokół nasypu ziemnego w Opoce, pozwoliły zinterpretować to miejsce jako pozostałość najprawdopodobniej obiektu obronno–mieszkalnego, określanego pojęciem „motte”. Tego typu obiekty wznoszono w Polsce od XIII do XV w.
Kierownikiem prac weryfikacyjnych został Sebastian Wardak, archeolog z Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym. Program prac zakładał rozpoznanie dwoma wykopami anomalii przebiegającej w poprzek cypla, na którym zlokalizowany jest domniemany gródek, w celu ustalenia jej funkcji i chronologii.
Na wstępnym etapie badań przeprowadzona została powierzchniowa prospekcja terenu, również z wykorzystaniem wykrywaczy metali. Dzięki detektorystom współpracującym z TODK „Fara Końskowolska” udało się pozyskać wiele zabytków metalowych. Wśród nich były ozdoby w postaci metalowych aplikacji, obrączki i pierścionka, przedmioty codziennego użytku – nożyk, plomba oraz monety jak np. denarki jagiellońskie. Kontynuowanie badań w postaci eksploracji wykopu przyniosło odkrycie już innego rodzaju materiału.
W miejscu anomalii geofizycznej, bezpośrednio pod humusem, odsłonięto warstwę składającą się z kamieni otoczaków o różnych frakcjach. W części południowej wykopu o charakterze zbitego żwiru, a w części północnej – przypominających bruk. Z humusu i poziomu doczyszczania kamienni pozyskano liczne fragmenty ceramiki. Zaskoczeniem było jej duże zróżnicowanie chronologiczne.
Materiał reprezentował wczesną epokę żelaza – kulturę łużycką, okres wpływów rzymskich – kulturę przeworską, wczesne i późne średniowiecze oraz okres nowożytny. Natrafiono również na zabytki kamienne w postaci retuszowanych wiórków krzemiennych oraz fragment żarna. Ten ostatni zabytek odsłonięty został w warstwie „bruku kamiennego”. Jest to jeden z elementów żarna rotacyjnego, prawdopodobnie część górna, obrotowa tzw. baza, z doskonale widocznymi śladami użytkowania w postaci wyszlifowanej powierzchni roboczej oraz rowkami powstałymi w wyniku mielenia ziaren.
Z uwagi na tak zróżnicowany charakter znalezisk w wykopie, w dniu 27.08.2021 r. przeprowadzono wizytację konserwatorską badań, podczas której uzgodniono dalszy sposób prowadzenia w celu ustalenia stratygrafii, chronologii i funkcji kamiennej warstwy. Dzięki zaangażowaniu regionalistów, mieszkańców oraz władz gminy Końskowola badania zapewne będą kontynuowane w kolejnych sezonach! Wyniki obecnych, jeszcze nie zakończonych badań wskazują, że można się spodziewać jeszcze wielu niespodzianek związanych z tym niezwykłym miejscem, o czym na bieżąco informować będzie Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków.
Bruk kamienny odsłonięty w wykopie badawczym (fot. Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków) 
Część górna, obrotowa żarna rotacyjnego, tzw. baza (fot. Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków)
Źródło: profil Facebook Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Lublinie jest organem administracji zespolonej, działającej w imieniu Wojewody Lubelskiego. Artykuły publikowane na stronie Archeologii Żywej pochodzą z ich profilu Facebook, na którym informują o realizowanych obecnie i w przeszłości pracach konserwatorskich przy zabytkach ruchomych i nieruchomych na terenie woj. lubelskiego.
