Mógł mieć kilkanaście metrów wysokości i liczyć nawet siedem pięter. Pozostałości po starożytnym wieżowcu sprzed ponad 2,5 tys. lat, wykonanym z cegieł mułowych, odkrył w Tell el-Retaba w egipskiej Delcie Nilu zespół archeologów z Polski i Słowacji.
Fundamenty konstrukcji odkrytej w Tell el-Retaba mierzą ponad 20 m długości i 8 m szerokości. Na podstawie ich grubości archeolodzy szacują, że jej wysokość mogła mierzyć nawet 15 m, co w przybliżeniu oznacza 6-7 pięter. Podobne wieżowe konstrukcje były bardzo popularne w Egipcie od VIII wieku p.n.e. przez kolejne setki lat aż do późnej starożytności, czyli V w.
„Jak najlepiej wyobrazić sobie odkryty przez nas egipski dom sprzed 2,5 tys. lat? Najprościej pojechać do… Szibam w Jemenie. Tam w obrębie starego miasta wznoszą się nadal tradycyjne, wielopiętrowe domostwa z cegły mułowej”
mówi dr hab. Sławomir Rzepka.
„Wieżowiec” w Tell el-Retaba był prawdopodobnie zamieszkany przez jedną, dość zamożną, wielopokoleniową rodzinę – przypuszcza dr hab. Rzepka.
„Jednym z powodów budowy takich domów mógł być gwałtowny przyrost liczby ludności oraz trudności w znalezieniu miejsca do osiedlenia. Od czasów największej świetności kraju faraonów w Nowym Państwie (XVI-XI w. p.n.e.) do Okresu Późnego, rozpoczynającego się w VII w. p.n.e., populacja Egiptu zwiększyła się z 3 do 5 mln osób” – wyjaśnia w rozmowie z PAP dr Rzepka.
Inna teoria łączy pojawienie się domów wieżowych z wysokimi wylewami Nilu – mieszkania na wyższych kondygnacjach byłyby zabezpieczone przez podsiąkaniem wilgoci. Solidne fundamenty (w Tell el-Retaba grubość ich murów sięga nawet 1,8 metra) tworzyły masywną platformę, a pomieszczenia użytkowe znajdowały się wyżej.
Archeolog zwraca również uwagę, że walory obronne takiej konstrukcji były lepsze, niż w typowych domach parterowych. By dostać się do wnętrza, trzeba było wspiąć się po wąskich schodkach. Być może obok przeludnienia i chęci posiadania własnego mieszkania Egipcjanie wznosili wielokondygnacyjne konstrukcje również w obawie o własne życie i zdrowie. Trzeci Okres Przejściowy (1070-664 p.n.e.) i Okres Późny (664–332 lat p.n.e.) to czasy licznych najazdów na Egipt – zarówno z południa przez Nubijczyków, jak i północy przez ludy azjatyckie, m.in. Asyryjczyków czy Persów.
Znaczenie Tell el-Retaba
Polsko-słowacki zespół archeologów pracuje w Tell el-Retaba ok. 35 km na zachód od miasta Ismailija od 2007 r. Wykopaliskami kierują dr hab. Sławomir Rzepka z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego i dr Jozef Hudec ze Słowackiej Akademii Nauk. Badania prowadzone są pod auspicjami Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW.
Tell el-Retaba była w starożytności miejscem o strategicznym znaczeniu, z którego można było strzec szlak łączący Egipt z Syropalestyną. Obecnie jest to rozległy pagórek o wymiarach ok. 300 x 600 metrów i maksymalnej wysokości ok. 6 metrów. Przez starożytnych Egipcjan miejsce to nazywane było Czeku, a z Biblii znane jest jako Pitom. Co najmniej od czasów XVIII dynastii istniała w tym miejscu twierdza (osadnictwo wcześniejsze sugerują powierzchniowe znaleziska ceramiki z czasów Średniego Państwa). W Okresie Późnym miejsce to straciło na znaczeniu na rzecz pobliskiego Tell el-Maskhuta, osadnictwo trwało jednak po Okres Ptolemejski.
Najnowsze odkrycia sugerują, że miejsce to nie zawsze było pod władzą Egipcjan. Ludność Hyskos – owiani tajemnicą mieszkańcy bliżej nieznanego pochodzenia azjatyckiego – mogła odgrywać znaczącą rolę w historii miasta.
Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl
Dziennikarz naukowy w Polskiej Agencji Prasowej (PAP) i portalu PAP - Nauka w Polsce. Ukończył archeologię i PR na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Autor książki „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności" (Wydawnictwo Poznańskie 2023).
