Fragment ceramicznej kadzielnicy w kształcie twarzy, świadectwa rytuałów religijnych w postaci naczyń ceramicznych – w sumie kilkaset zabytków odkryli polscy archeolodzy w czasie badań podwodnych w jeziorze Petén Itzá obok starożytnej stolicy Majów Nojpeten w Gwatemali.
Nojpeten było stolicą ostatniej z grup starożytnych Majów, która opierała się atakom europejskich zdobywców przez niemal 200 lat od momentu ich przybycia do Ameryki Środkowej. Znajdowała się na dzisiejszej wyspie Flores w południowej części rozległego jeziora Petén Itzá w Gwatemali. To m.in. wokół tego miejsca w sierpniu i wrześniu b.r. polscy archeolodzy podwodni przeprowadzili badania. O wynikach poinformowali PAP w styczniu.
„Obok starożytnej stolicy Majów odkryliśmy ponad pół tysiąca zabytków, m.in. przedmioty zatopione w czasie rytuałów religijnych” – opowiada PAP kierowniczka polskiego zespołu, archeolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Magdalena Krzemień.
Miejsce, w którym odbywały się rytuały, znajdowało się na północ od wyspy, o czym świadczą liczne znaleziska. W jednym miejscu naukowcy dostrzegli trzy misy, umieszczone jedna w drugiej. Wewnątrz tej na górze znajdowały się fragmenty przepalonego drewna i obsydianu – szklistej skały wulkanicznej. Trzy misy spoczywały na większych naczyniach na trzech nóżkach. W jednej z nich archeolodzy odkryli obsydianowe ostrze mierzące niemal 20 cm. „Jego obecność jednoznacznie należy łączyć z rytuałem i ofiarą” – podkreśla badaczka.
Odkryty obsydianowy nóż jednoznacznie należy łączyć z rytuałem i ofiarą (fot. M. Popek) 
Taka muszla mogła służyć jako instrument muzyczny (fot. M. Popek) 
Członkowie ekspedycji, od lewej: sternik Pedro, Jakub Maciejewski, Magdalena Krzemień, Małgorzata Mileszczyk, Bernard Hermes, Iga Snopek i Sebastian Lambert (sponsorzy główni ekspedycji), Mateusz Popek (fot. M. Popek)
Krzemień uważa, że odkrycia dokonano dokładnie w miejscu, w którym naczynia zostały pierwotnie złożone. Częściowo były zagrzebane pod dnem, dlatego nawet prądy nie były w stanie ich przesunąć.
„Zagadką jest to, w jaki sposób Majowie złożyli tę ofiarę tak, że naczynia nie rozproszyły się na większej powierzchni w czasie ich składania. Przypuszczamy, że zostały one opuszczone na dno w jakiegoś rodzaju sieci” – uważa archeolog podwodny Mateusz Popek z instytutu Archeologii UMK.
Nieco dalej leżał częściowo zniszczony fragment kadzielnicy w kształcie ludzkiej głowy. Kierowniczka projektu mówi, że bardzo podobne odkrywano już wcześniej w świątyniach Majów na lądzie.
„Podczas niektórych ceremonii kadzielnice były celowo łamane. Tak też prawdopodobnie było i w tym przypadku” – dodaje.
Badaczka mówi, że jeziora były ważnym elementem świętego krajobrazu Majów, bo woda miała dla członków tej cywilizacji przede wszystkim wyjątkowe znaczenie symboliczne – postrzegana była jako medium, przez które zmarli przechodzą do świata podziemnego.
Zbiorniki wodne były postrzegane także jako miejsca mocno związane z Chaakiem – bogiem deszczu, od którego zależą opady, a co za tym idzie – także urodzaj. „Dlatego do zbiorników wodnych na przestrzeni wieków trafiała wielka ilość różnego rodzaju darów ofiarnych” – dodaje liderka projektu.
Archeolodzy określili wiek znalezisk. Typują, że badany obszar był miejscem kultu od okresu protoklasycznego (150 lat p.n.e. – 250 n.e.) do późnego okresu klasycznego (600 – 800 r. n.e.).
Majowie bardzo długo opierali się naporowi konkwistadorów. Nojpeten – ostatnia niepodległa twierdza Majów – zostało zdobyte dopiero w 1697 r. w wyniku wielkiej bitwy. Wówczas w kierunku wyspy ruszyły statki, z których Hiszpanie atakowali Majów z broni miotanej i palnej.
Archeolodzy liczyli na to, że w czasie badań odkryją również liczne zabytki związane z tym przełomowym momentem. Ostateczna bitwa między mieszkańcami stolicy a Hiszpanami odbyła się po zachodniej stronie wyspy. Nurkując właśnie w tym rejonie Polacy natknęli się jednak tylko na część buławy, czyli broni obuchowej składającej się ze styliska i głowicy. Wyłowili dobrze zachowaną kamienną głowicę.
Nieco dalej na północ w rejonie wyspy El Hospital archeolodzy natknęli się na dnie na dużą muszlę z Morza Karaibskiego, co wskazuje na kontakty Majów z mieszkańcami Wybrzeża Karaibskiego. „Taka muszla mogła służyć jako instrument muzyczny. Być może należy ją łączyć z elitami lub sferą symboliczną, ponieważ przedmioty tego typu wiązane były z narodzinami, rytuałami dojrzewania, składaniem ofiar, wojną, a także światem podziemnym i śmiercią” – wylicza Krzemień.
Kierowniczka przedsięwzięcia podkreśla, że wszystkie zabytki znajdowały się na powierzchni dna jeziora – nie trzeba było nawet prowadzić wykopalisk. „Skoro na powierzchni odkryliśmy tyle przedmiotów, to zapewne w czasie wykopalisk natrafilibyśmy na jeszcze ich większą liczbę. Dlatego planujemy kontynuację naszych badań” – informuje Krzemień.
Sponsorami głównymi wyprawy są: Sebastian Lambert i Iga Snopek.
Postępy prac można śledzić na profil Facebook projektu.
Źródło: naukawpolsce.pap.pl
Dziennikarz naukowy w Polskiej Agencji Prasowej (PAP) i portalu PAP - Nauka w Polsce. Ukończył archeologię i PR na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Autor książki „Wielka Piramida. Tajemnice cudu starożytności" (Wydawnictwo Poznańskie 2023).
