W sierpniu 2021 r. rozpoczęły się archeologiczne badania wykopaliskowe w w miejscowości Stołpie, gm. Chełm. Prace prowadzone są w odległości około 40 – 50 m na zachód od gródka i kamiennej murowanej wieży z XIII w.
Stanowią one kontynuację badań prowadzonych w 2018 r. przy źródle „Anna” i wzniesionej przy niej tajemniczej kamiennej budowli – kapliczce (?), której powstanie datowane jest wstępnie na XII-XIII w. Obiekt użytkowano nieprzerwanie aż do XVIII – XIX w., kiedy źródło z nieznanych powodów zostało zasypane.
Podczas badań odsłonięto i zadokumentowano niewysoki mur kamienny na zaprawie wapiennej, wzniesiony od strony zachodniej źródła, który uległ zawaleniu wskutek podniesienia się poziomu wody. Mur datowany jest wstępnie na XIII w. Potwierdzono również liczne naprawy budowli kamiennej w okresie jej użytkowania.
Ustalono także, że teren wokół budowli i źródła, od strony wschodniej i północnej, w XIV w. został wyłożony warstwą kamieni, tworzącą nawierzchnię użytkową. Od zachodu wzniesiono platformę użytkową kamienną w spągu, natomiast w stropie kamiennno-ceglaną (cegła i drobne kamienie), użytkowaną od średniowiecza do czasów nowożytnych.
Dzięki odkrytym zabytkom ruchomym, wśród których są m.in. fragmenty ceramiki, a także datowane na XIII w.: cegła palcówka, cegła kształtka, cegła szkliwiona, płytka posadzkowa szkliwiona, udało się potwierdzić użytkowanie kamiennej budowli przy źródle w okresie XIII – XVIII w. Dokonane odkrycia zmieniają częściowo dotychczasowe ustalenia, dotyczące zespołu wieżowego w Stołpiu.
Historia tego obiektu sięga XII/XIII wieku. Według przekazów pisanych, około 1240 roku, władający jednym z księstw powstałych w czasach rozbicia dzielnicowego Rusi Kijowskiej, książę halicko-wołyński Daniel I Romanowicz (zwany też Danielem Halickim) przeniósł z Halicza do Chełma stolicę państwa i zaczął wznosić tu swoją rezydencję.
Przyjmuje się, że w tym właśnie okresie zbudowana została wieża, która stoi w pobliskiej wsi Stołpie. Historycy uważają, że budowla miała charakter reprezentacyjno-sakralny.
– Na ostatniej, piątej kondygnacji odkryto pozostałości po prawosławnej kaplicy1)BUKO A. 2009. Zespół wieżowy w Stołpiu : badania 2003-2005, Warszawa.. W ścianach wymurowane są nisze na najświętszy sakrament, a na nieistniejącej już podłodze odkryto swego czasu pozostałości po płytkach ceramicznych, które leżały tu przed wiekami. Poza tym – jedyne w tym pomieszczeniu – okno skierowane jest na wschód. A to właśnie ze wschodu na ziemię ma ponownie przyjść Zbawiciel – mówi Paweł Wira, kierownik chełmskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie.
Na wnioski końcowe należy jednak poczekać do zakończenia badań archeologicznych. Źródło i wzniesiona nad nim budowla kamienna o charakterze sakralnym (?) odgrywały z pewnością szczególną rolę w życiu mieszkańców tych terenów.
Badania archeologiczne prowadzi dr Stanisław Gołub, a finansuje Wójt Gminy Chełm.
Na pierwszym planie wykop badawczy przy źródle „Anna” Fragment cegły palcówki odkrytej podczas badań Stanowisko archeologiczne przy źródle „Anna” 
Mur kamienny wzniesiony od strony zachodniej źródła datowany na XIII w. 
Zespół wieżowy w II fazie użytkowania (czasy Daniela Romanowicza, lata 30. XIII w. – lata 60. XIII w.), próba rekonstrukcji (oprac. A. Buko, rys. A. Grzechnik, za: Buko 2009, s. 338)
Źródło tekstu i zdjęć: profil Facebook Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
Przypisy
| 1 | BUKO A. 2009. Zespół wieżowy w Stołpiu : badania 2003-2005, Warszawa. |
|---|
Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Lublinie jest organem administracji zespolonej, działającej w imieniu Wojewody Lubelskiego. Artykuły publikowane na stronie Archeologii Żywej pochodzą z ich profilu Facebook, na którym informują o realizowanych obecnie i w przeszłości pracach konserwatorskich przy zabytkach ruchomych i nieruchomych na terenie woj. lubelskiego.
