Puszcza Borecka to niezwykła kapsuła czasu – do dziś przetrwały w jej ostępach liczne ślady odległych epok. Przez najbliższe trzy lata będziemy dokładać wszelkich starań, aby – możliwie skrupulatnie – pozbierać nawet najdrobniejsze okruchy przeszłości, dogłębnie je zbadać, a wyniki naszych ustaleń przedstawić w formie nie tylko naukowej, lecz także popularnonaukowej. Wszystko to w ramach projektu pt. „Rozpoznanie, opracowanie i upowszechnienie wiedzy o zamierzchłym dziedzictwie Puszczy Boreckiej”.
Kierownik projektu
Iwona Lewoc
Kierownik działań edukacyjnych
Monika Radzikowska
Czas trwania
2024–2027
Partnerzy
Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
Datowanie
okres wpływów rzymskich, okres wędrówek ludów, wczesne średniowiecze
Kontakt
archeologia@terradesolata.pl
Finansowanie
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach programu „Nauka dla Społeczeństwa II”
Opis projektu
Puszcza Borecka położona jest w północno-wschodniej Polsce, na północno-wschodnim skraju Mazur. Razem z kilkoma innymi kompleksami leśnymi – Puszczą Piską, Puszczą Napiwodzko-Ramucką, Puszczą Romincką oraz Puszczą Augustowską – stanowi pozostałość Wielkiej Puszczy, okalającej od południa i wschodu wczesnośredniowieczne państwo krzyżackie. Ten (prawie) bezkresny kompleks leśny zaczął się intensywniej rozwijać po ostatecznym rozgromieniu pogańskich Prusów i Jaćwingów – pod koniec XIII w. Dla członków Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny stanowił naturalną granicę między ich nowo tworzącym się państwem a Mazowszem oraz plemionami litewskimi dowodzonymi przez lokalnych kunigasów.
Dopiero przeszło sto lat później – w wyniku rozpoczęcia nowożytnych kolonizacji – Puszcza Borecka stopniowo, przez kolejne wieki, zaczęła nabierać obecnego kształtu.
Co było wcześniej, zanim w tej części Europy zaczęły powstawać zręby współczesnych państw? Czy plemiona wymieniane przez antycznych uczonych, Tacyta i Klaudiusza Ptolemeusza, żyjące w początkach naszej ery na obszarze południowo-wschodnich pobrzeży Bałtyku mają swoje odzwierciedlenie w znaleziskach archeologicznych? Ile z przeszłego obrazu tego obszaru da się jednoznacznie udowodnić, a jaką część stanowi interpretacja naukowców? Jak wykorzystać nauki biologiczno-chemiczne w służbie archeologii? Czy wyniki badań archeologicznych mogą być lokalnym towarem eksportowym i pozytywnie wpływać na promocję regionu? Jakie korzyści dla nauki może mieć zaangażowanie mieszkańców i turystów w społeczną ochronę dziedzictwa? To tylko kilka z wielu pytań, które zadajemy sobie od wiosny 2023 roku. Teraz będziemy mieli realną możliwość (i obowiązek!) poszukać możliwie najwięcej odpowiedzi.
Puszcza Borecka jest praktycznie nierozpoznana pod kątem dziedzictwa archeologicznego i historycznego. Potwierdzenie tej tezy znajduje się zarówno w dokumentacji konserwatorskiej, jak i literaturze naukowej. Poza – badanym od przeszło 20 lat – cmentarzyskiem kurhanowym w Czerwonym Dworze, stan. 21 – na całym obszarze ok. 230 km² znanych jest zaledwie kilka (!) stanowisk archeologicznych. Należy pamiętać, że prace archeologiczne na tym terenie były prowadzone również przed II wojną światową, kiedy Mazury Garbate znajdowały się na wschodnich rubieżach Prus Wschodnich. Do dziś zachowały się jedynie strzępki uzyskanych wówczas informacji.
Nasze działania naukowe będą zatem przebiegały dwutorowo. Z jednej strony zrobimy wszystko, co w naszej mocy, aby pozyskać nowe dane o odległej przeszłości kryjącej się w puszczańskich ostępach. Z drugiej zaś podejmiemy wyzwanie polegające na próbie, choć częściowego, odtworzenia poziomu wiedzy naszych pruskich poprzedników. Następnie połączymy wyniki i zamkniemy je w dwujęzycznej publikacji podsumowującej projekt (dostępnej on-line bez ograniczeń) oraz w tekstach popularyzatorskich.
Oprócz działań naukowych mamy w planach szereg wydarzeń edukacyjnych, m.in. pikniki naukowe, spotkania z mieszkańcami, zajęcia dla szkół i szkolenia.
Nasz archeologiczno-edukacyjny rozkład jazdy będziemy umieszczać na stronie internetowej i w mediach społecznościowych. Bądźcie czujni!
Do zobaczenia w Prapuszczy!
Projekt finansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Nauka dla Społeczeństwa II”.
