Projekt „Kruche dziedzictwo/Fragiles Erbe“

Projekt „Kruche dziedzictwo/Fragiles Erbe“ koncentruje się na ocenie wpływu zmian klimatycznych oraz rozwoju infrastruktury energii odnawialnej na stan zachowania dziedzictwa archeologicznego Górnych Łużyc. Obszar ten, obejmujący 80% znanego dziedzictwa archeologicznego regionu, staje w obliczu poważnych zagrożeń związanych z erozją gleby, obniżaniem się poziomów wód gruntowych, a także działalnością rolniczą, leśną i energetyczną.

Opis projektu

Projekt koncentruje się na ocenie wpływu zmian klimatycznych oraz rozwoju infrastruktury energii odnawialnej na stan zachowania dziedzictwa archeologicznego Górnych Łużyc. Obszar ten, obejmujący 80% znanego dziedzictwa archeologicznego regionu, staje w obliczu poważnych zagrożeń związanych z erozją gleby, obniżaniem się poziomów wód gruntowych, a także działalnością rolniczą, leśną i energetyczną.

Dlaczego to ważne?

Zmiany klimatu powodują:

• Ekstremalne zjawiska pogodowe: ulewy, powodzie, długotrwałe susze i pożary lasów, które sprzyjają erozji i prowadzą do uszkodzeń w głębszych warstwach gleby.
• Przyspieszony rozkład struktur drewnianych: obniżenie poziomu wód gruntowych zagraża drewnianym konstrukcjom i warstwom kulturowym przechowywanym w glebie.
• Bezpośrednią ingerencję w krajobraz kulturowy: rozwój infrastruktury OZE w terenach rolniczych i leśnych wpływa na zachowane stanowiska archeologiczne.

Zakres działań

1. Interdyscyplinarne badania: Analiza stanu wybranych zabytków archeologicznych i ocena zagrożeń dla krajobrazu kulturowego Górnych Łużyc.
2. Opracowanie katalogu rekomendacji: Stworzenie zbioru działań i strategii adaptacyjnych oraz ratunkowych w zakresie ochrony dziedzictwa archeologicznego.
3. Analiza presji adaptacyjnej: Ocena wpływu rozwoju energii odnawialnej oraz działalności rolniczej i leśnej na stanowiska archeologiczne.
4. Współpraca transgraniczna: Realizacja projektu w ramach programu INTERREG Polska – Saksonia, z udziałem polskich i niemieckich partnerów.

Rezultaty projektu

• Kompleksowe podejście do ochrony dziedzictwa archeologicznego w warunkach zmian klimatycznych.
• Nowe strategie zarządzania dziedzictwem archeologicznym, dostosowane do lokalnych i regionalnych potrzeb.
• Wzmocnienie współpracy transgranicznej w zakresie badań archeologicznych i ochrony krajobrazów kulturowych.

Projektowi towarzyszy szereg transgranicznych wydarzeń, mających na celu zwiększenie świadomości społecznej o zagrożeniach dla dziedzictwa archeologicznego oraz omówienie sposobów przeciwdziałania tym zagrożeniom. Planowana jest aktywną wymiana informacji z organami administracji oraz innymi zainteresowanymi stronami z obszaru objętego projektem.

Kluczowe pytania badawcze

• Jak wyniki badań mogą wpłynąć na ustalanie priorytetów w zakresie ochrony klimatu i dziedzictwa archeologicznego?
• W jaki sposób zmiany klimatyczne i związane z nimi działania człowieka wpływają na stan substancji archeologicznej w ujęciu regionalnym i ponadregionalnym?
• Które krajobrazy archeologiczne są już poważnie uszkodzone lub najbardziej narażone na zagrożenia, a które pozostają mniej podatne na niekorzystne czynniki?

Znaczenie projektu

Projekt stanowi unikalny przykład współpracy polsko-niemieckiej, której celem jest wspólne stawienie czoła wyzwaniom związanym ze zmianami klimatu w sąsiadujących regionach o zbliżonych cechach ekologicznych i kulturowych. W efekcie powstaną nowe, zrównoważone podejścia do ochrony dziedzictwa archeologicznego, które uwzględniają dynamiczne procesy adaptacyjne zachodzące w środowisku.

---

Projekt „Fragiles Erbe“

Kofinanziert von der Europäischen Union aus dem Europäischen Fonds für regionale Entwicklung im Rahmen des INTERREG-Kooperationsprogramms Polen-Sachsen 2021-2027

Ziel des Projekts

Das Projekt konzentriert sich auf die Bewertung der Auswirkungen des Klimawandels sowie der Entwicklung der Infrastruktur für erneuerbare Energien auf den Erhaltungszustand des archäologischen Erbes der Oberlausitz. Dieses Gebiet, das 80 % des bekannten archäologischen Erbes der Region umfasst, steht vor ernsthaften Bedrohungen, die mit Bodenerosion, sinkendem Grundwasserspiegel sowie landwirtschaftlicher, forstwirtschaftlicher und energetischer Nutzung verbunden sind.

Warum ist das wichtig

Der Klimawandel verursacht:

• Extreme Wetterereignisse: Starkregen, Überschwemmungen, langanhaltende Dürreperioden und Waldbrände, die die Bodenerosion begünstigen und Schäden in tieferen Bodenschichten verursachen.
• Beschleunigten Zerfall hölzerner Strukturen: Der sinkende Grundwasserspiegel gefährdet im Boden erhaltene Holzkonstruktionen und Kulturschichten.
• Direkte Eingriffe in die Kulturlandschaft: Der Ausbau der Infrastruktur für erneuerbare Energien in land- und forstwirtschaftlich genutzten Gebieten wirkt sich auf erhaltene archäologische Fundstellen aus.

Umfang der Maßnahmen

1. Interdisziplinäre Forschung: Analyse des Erhaltungszustands ausgewählter archäologischer Denkmäler und Bewertung der Gefährdung der Kulturlandschaft der Oberlausitz.
2. Erarbeitung eines Empfehlungskatalogs: Entwicklung eines Maßnahmenkatalogs sowie adaptiver und rettender Strategien zum Schutz des archäologischen Erbes.
3. Analyse des Anpassungsdrucks: Bewertung der Auswirkungen des Ausbaus erneuerbarer Energien sowie der land- und forstwirtschaftlichen Tätigkeiten auf archäologische Fundstellen.
4. Grenzüberschreitende Zusammenarbeit: Umsetzung des Projekts im Rahmen des Programms INTERREG Polen – Sachsen mit Beteiligung polnischer und deutscher Partner.

Projektergebnisse

• Ein ganzheitlicher Ansatz zum Schutz des archäologischen Erbes unter den Bedingungen des Klimawandels.
• Neue Strategien für das Management archäologischen Erbes, zugeschnitten auf lokale und regionale Bedürfnisse.
• Stärkung der grenzüberschreitenden Zusammenarbeit in der archäologischen Forschung und im Schutz kultureller Landschaften.

Veranstaltungen und Zusammenarbeit

Das Projekt wird von einer Reihe grenzüberschreitender Veranstaltungen begleitet, die das Bewusstsein für die Bedrohungen des archäologischen Erbes schärfen und Möglichkeiten zu deren Bewältigung erörtern sollen.
Geplant ist ein aktiver Informationsaustausch nicht nur mit zuständigen Behörden, sondern auch mit allen interessierten Akteuren im Projektgebiet.

Zentrale Forschungsfragen

• Wie können die Forschungsergebnisse die Priorisierung von Maßnahmen im Bereich Klimaschutz und Denkmalschutz beeinflussen?
• Inwiefern wirken sich Klimawandel und damit verbundene menschliche Aktivitäten auf die archäologische Substanz regional und überregional aus?
• Welche archäologischen Landschaften sind bereits stark beschädigt oder am stärksten gefährdet und welche sind weniger anfällig für nachteilige Einflüsse?

Bedeutung des Projekts

Das Projekt stellt ein einzigartiges Beispiel der polnisch-deutschen Zusammenarbeit dar, bei der benachbarte Regionen mit ähnlichen ökologischen und kulturellen Merkmalen gemeinsam den Herausforderungen des Klimawandels begegnen. Als Ergebnis werden neue, nachhaltige Ansätze zum Schutz des archäologischen Erbes entwickelt, die die dynamischen Anpassungsprozesse in der Umwelt berücksichtigen.