Nowoszów (niem. Neuhaus) to wieś położona nad rzeką Czerna Wielka w głębi Puszczy Zgorzeleckiej. Historia tej miejscowości sięga drugiej połowy XIV wieku.
Organizatorzy
Fundacja „Łużyce – Wczoraj i Dziś”
Katedra Antropologii UPWr
Czas trwania
2017 – 2018 r.
Datowanie
Średniowiecze – Nowożytność
Finansowanie
Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
O projekcie Nowoszów
Pierwszymi wzmiankami źródłowymi na temat Nowoszowa są dokumenty opisujące rządy Bolka II Małego. Był on jednym z bardziej utalentowanych książąt Rodu Piastów Śląskich. Zjednoczył księstwo świdnickie i jaworskie, był margrabią Dolnych Łużyc i jednocześnie pozostawał ostatnim niezależnym księciem piastowskim.
W związku z rozszerzaniem zasięgu swoich wpływów budował on kolejne zamki, chroniące osady i trakty handlowe. Ok. roku 1336 właśnie w Nowoszowie wybudowano jeden z nich. Następnie wytyczono szlak handlowy, który omijał miasta Górnołużyckiego Związku Sześciu Miast. Miało to na celu zaoszczędzenie czasu i pieniędzy, co równałoby się przejęciu inicjatywy w handlu w tym obszarze. Z czasem wokół niego powstała osada. Jej mieszkańcy zajmowali się wydobywaniem i przetapianiem pobliskich rud żelaza darniowego.
Kupcy bardzo chętnie skorzystali ze sprezentowanej im możliwości. Nie podobało się to jednak mieszkańcom pobliskiego Zgorzelca należącego do wspomnianego Związku. Przez to, że nowy szlak omijał ich miasto tracili oni dochody pochodzące z ceł przewozowych.
Po śmierci Bolka II rozpuścili oni plotkę, w której głoszono, że zamek w Nowoszowie został przejęty przez rozbójników czyhających na podróżników i kupców. Kłamstwo powtarzane tysiąc razy wydawało się prawdą. Pacyfikację zamku przeprowadzili na mocy przywileju nadanego im przez cesarza Karola IV. Nadawał im prawo do niszczenia gniazd rozbójniczych.
Po roku 1370 wdowa po Bolku II, księżna Agnieszka sprzedała miejscowość i po paru kolejnych zmianach właścicieli ostatecznie Nowoszów dostał się w ręce mieszczan zgorzeleckich.
Przez następne wieki miejscowość prosperowała z różnym sukcesem. Istniały tu liczne kuźnice i hamernie, młyn wodny i 4 krosna tkackie. Prawie wszystkie wykorzystujące do napędzania swych maszyn pobliską rzekę Czerną Wielką. W 1945 r. mieścił się w Nowoszowie sztab II Armii WP, przygotowującej się do operacji berlińskiej. Po zakończeniu II wojny światowej wioska licząca ok. 300 mieszkańców została opuszczona, a następnie zniszczona i rozebrana. Do lat 90. ubiegłego wieku Nowoszów leżał na terenie poligonu wojskowego.
8 kwietnia 2017 roku oficjalnie rozpoczęliśmy badania. Nowoszów – miejsce, nad którym ciąży klątwa. Za każdym razem, gdy ktoś zainteresował się tym miejscem wkrótce następowała katastrofa.
Fragment murów, które mogły tworzyć poszukiwany przez nas zamek
Zaginiony zamek w Nowoszowie
Z racji swej niedostępności dla naukowców odkryty przez nas zamek znany był do tej pory tylko ze średniowiecznych dokumentów. Najprawdopodobniej nie był on okazałą budowlą.
Na podstawie odkrytych fragmentów przypuszczamy, że była to pojedyncza wieża wzniesiona na planie prostokąta, z fundamentami wykonanymi z rudy darniowej. Nadbudowa składała się częściowo z charakterystycznych cegieł palcówek – ich nazwa pochodzi od śladów po odciskach rzemieślników, którzy usuwali nadmiar gliny w czasie wyrabianie cegieł.
Do tej pory nikt nie skojarzył jednak widocznych w terenie pozostałości murów – ze średniowiecznym zamkiem, gdyż z czasem nad ruinami nadbudowano kolejną konstrukcję. Identyfikację umożliwiła dopiero przeprowadzona niedawno analiza architektoniczna.
Wszystkie dotychczasowe wnioski udało się nam wyciągnąć bez prowadzenia wykopalisk, ponieważ badany przez nas obszar jest szczególnie chroniony ze względów przyrodniczych. Z pewnością jednak weźmiemy szpadle w ręce by sprawdzić czy nasze teorie są prawdziwe.
Projekt Nowoszów w mediach
W tym miejscu znajdziecie wszystkie materiały związane ze współrealizowanym przez nas Projektem Nowoszów. Bierzemy czynny udział w badaniach tego stanowiska we współpracy z Katedrą Antropologii Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Fundacją „Łużyce – Wczoraj i Dziś” oraz Lasami Państwowymi.
[ess_grid alias=”projekt-nowoszow”]
Jedynym miejscem, w którym znajdziecie więcej informacji o Projekcie Nowoszów jest strona Fundacji „Łużyce – Wczoraj i Dziś”.
Na niej znajdują się również dwa sprawozdania (1, 2) z badań rozpoznawczych przeprowadzonych w 2017 roku. Na tym jednak nie zaprzestaniemy i wkrótce powrócimy do Nowoszowa.
Poza tym wspomniano o nas tutaj:
