5-latek wraz z rodzicami odkrył siekierę sprzed ponad 2500 lat!

Przeprowadzony w listopadzie rodzinny weekendowy wypad do lasu przyniósł nieoczekiwany i zaskakujący efekt, nie tylko dla odkrywców ale i dla służb konserwatorskich – siekiera z Rozkopaczewa to niezwykle rzadki zabytek archeologiczny na naszym terenie. Z Lubelszczyzny znanych jest dotychczas tylko 7 tego typu siekier.

Baza źródłowa dla badań nad bronią obuchową z terenu Lubelszczyzny wzbogaciła się o kolejny niezwykle cenny egzemplarz. Rodzinna grupa poszukiwaczy dokonała odkrycia w lesie, w rejonie jeziora Mytycze położonego w pobliżu Ostrowa Lubelskiego. Odnaleziony zabytek wykazuje cechy formalne i stylistyczne, które pozwalają identyfikować go z epoką brązu. Jest to siekiera z brązu, którą datować można na początek ostatniego tysiąclecia p.n.e.

Rodzinny wypad

Zabytek odkryto za pomocą wykrywacza metali na terenie kompleksu leśnego na gruntach m. Rozkopaczew, gm. Ostrów Lubelski, pow. lubartowski. Okrycia dokonał Pan Adrian Siodłowski wraz żoną Karoliną – przy czynnym udziale ich syna Jakuba. Zgodnie z warunkami wydanego pozwolenia na poszukiwania, o odkryciu i zabezpieczeniu znaleziska, odkrywcy niezwłocznie powiadomili służby konserwatorskie.

Siekiera spoczywała płytko pod poziomem piaszczystego humusu. W miejscu wydobycia siekiery oraz jego otoczeniu przeprowadzono oględziny konserwatorskie z udziałem odkrywców. Podczas prospekcji terenowej nie natrafiono na inny ruchomy materiał zabytkowy, który łączyć można byłoby ze zgłoszonym znaleziskiem. Ustalono jedynie, że w promieniu kilkuset metrów od wskazanej przez odkrywców lokalizacji nie jest usytuowane żadne dotychczas zaewidencjonowane stanowisko archeologiczne.

Z Lubelszczyzny znanych jest dotychczas tylko 7 tego typu egzemplarzy (informacja uzyskana od dr hab, E. Kłosińskiej, prof. UMCS z IA UMCS w Lublinie). Warto podkreślić, że na analogiczny, w formie i w proporcjach bardzo zbliżony egzemplarz siekiery natrafiono w sąsiedniej miejscowości tj. Radzicu Starym, gm. Ludwin, w 2012 r. Okoliczności przypadkowego odkrycia siekiery z Radzica Starego opisane zostały w komunikacje zamieszczonym w „Lubelskich Wiadomościach Konserwatorskich”¹⁾MĄCZKA G. 2012, Nowe znaleziska broni obuchowej z terenu Lubelszczyzny, „Lubelskie Wiadomości Konserwatorskie”, s. 297-299.

Obie siekiery tj. z Rozkopaczewa i Radzica Starego wykonane zostały najprawdopodobniej ze stopu miedzi z cyną. Obie zachowały się w niezwykle dobrym stanie. Jedynie egzemplarz z Radzica Starego posiada niewielkie uszkodzenie w części obuchowej.

Siekiery typu Tautušiaų

Powierzchnie siekier pokryte są zielonkawo-szarą patyną. Na powierzchni egzemplarza z Rozkopaczewa widoczne są miejscowe wżery. Zabytki posiadają bardzo zbliżone wymiary i proporcje.

• Rozkopaczew – dł. 150 mm, szer. ostrza 88 mm, szer. obucha 21 mm
• Radzic Stary – dł. 141 mm, szer. ostrza 78 mm, szer. obucha 25 mm

Ich cechą wspólną są szerokie, łopatkowe ostrza, trzony masywne z szerokimi dwoma podniesionymi brzegami, tępo kończone obuchy. Na brzegach obu wyrobów dostrzec można wyraźne szwy odlewnicze, co świadczy o ich wytworzeniu w matrycy (glinianej lub woskowej). Na egzemplarzu z Rozkopaczewa widoczne są też ślady dalszej obróbki metalurgicznej poprzez wyklepywanie powierzchni ostrza młotkiem, w celu poprawy jego gładkości.

Wstępna analiza obu zabytków pozwala już teraz identyfikować je, jak już wyżej wspomniano – z epoką brązu, a dokładniej III-IV okresem wg chronologii Monteliusa. Broń tego rodzaju, określana w literaturze archeologicznej jako typ Tautušiaų łączona jest z kręgiem kultury wschodniobałtyjskiej. Nawiązując do interpretacji dr hab. E. Kłosińskiej z Instytutu Archeologii UMCS w Lublinie²⁾KŁOSIŃSKA E. 2005, Znalezisko siekiery brązowej typu Tautušiaų z okolic Kocka, pow. Lubartów, „Archeologia Polski Środkowowschodniej” 7, … Więcej obie siekiery można uznać jako wyroby importowane, pochodzące prawdopodobnie z terenu północno-wschodniej Polski lub Litwy.

Powyższy typ metalowych siekier posiada liczne analogie znalezisk z terenu południowej i wschodniej strefy Morza Bałtyckiego. Na obszarze Polski południowej i wschodniej siekiery typu typ Tautušiaų nadal jednak stanowią wyjątkową rzadkość. W literaturze przedmiotu panuje pogląd, że zbyt silne rozszerzenie ostrza, specyficzne dla tego typu metalowych siekierek nie ułatwiało zastosowania tych form do pracy. Wyraźna staranność i estetyka wykonania, wydaje się być natomiast charakterystyczną cechą siekierek reprezentacyjnych, używanych jako broń bądź przeznaczonych do celów kultowych. Przedmioty te, z uwagi na użyty do ich wytworzenia materiał (brąz) i na funkcję (broń), musiały przedstawiać w ówczesnej epoce bardzo wysoką wartość materialną.

Odkryty w Rozkopaczewie zabytek zostanie przekazany do Muzeum Narodowego w Lublinie, w którym znajduje się okaz z Radzica Starego. Jeszcze raz gratulujemy tego niezwykłego odkrycia archeologicznego odkrywcom – Państwu Siodłowskim!

Źródło tekstu i zdjęć: profil Facebook Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków