Piast surwiwal. Człowiek i las 1000 lat temu

Dziś las jest dla nas czymś innym niż był dla ludzi żyjących w odległych czasach. We wczesnym średniowieczu stanowił dominujący element krajobrazu i jego wpływ można odnaleźć właściwie we wszystkich aspektach kultury tego czasu. Stanowił podstawową bazę produkcyjną ówczesnej gospodarki, ale i dostarczał inspiracji w zakresie wierzeń, zarówno dla pogan, jak i chrześcijan. Najwięcej informacji posiadamy w zakresie pozyskiwania przez Słowian pożytków leśnych, mniej przebadany jest jego wymiar symboliczny.

W badaniach nad lasem średniowiecznym należy brać pod uwagę, oprócz tradycyjnych źródeł pisanych, źródła wykopaliskowe i środowisko geograficzne. Dzięki interdyscyplinarnym projektom badawczym nasza wiedza o lasach sprzed 1000 lat ciągle się poszerza, ale nadal nie znamy odpowiedzi na wiele pytań. Nie ma na przykład zgodności co do oszacowania poziomu zalesienia ówczesnej Polski.

Wystawa „Piast surwiwal. Człowiek i las 1000 lat temu” to opowieść o słowiańskiej puszczy oparta o fragmenty ze źródeł pisanych z tego okresu, wybrane obiekty archeologiczne, jak i najnowszą wiedzę przyrodniczą. Otwiera ją oś czasu prezentująca dziejów lasów na naszych terenach od czasów prehistorycznych do współczesności. Daje ona wyobrażenie, jaką częścią tej przyrodniczej historii jest wczesne średniowiecze i jaką rolę w niej odegrał ówczesny człowiek.

Przestrzeń wystawy podzielono na trzy części: tajemnicza puszcza, las gospodarczy i w pełni uzależnione od nich – grodzisko. Podział ten odpowiada ówczesnym relacjom człowieka ze środowiskiem leśnym, które stopniowo sobie podporządkowywał.

W pierwszej części wystawy zwiedzający przeniesie się w sam środek wczesnośredniowiecznej puszczy. Choć wciąż o jej zasięgu na dawnych terenach Polski niewiele można powiedzieć, to nowoczesne metody badań odkrywają krok po kroku świat ówczesnej fauny i flory. Na wystawie zostaną zaprezentowane rośliny, drzewa i zwierzęta, którymi najprawdopodobniej otaczali się nasi przodkowie sprzed 1000 lat.

Druga część wystawy opowiada o różnych sposobach eksploatacji lasu. W tym miejscu poruszane będą zagadnienia związane m.in. ze zbieractwem, łowiectwem, bartnictwem czy wypasem świń. Należy pamiętać, że las dla człowieka był źródłem wszelkich dobrodziejstw, granicą dającą schronienie, ale też stwarzał niebezpieczeństwo i zagrożenie.

Ostatnią, trzecią część wystawy, zdominuje charakterystyczna dla kultury wieków średnich – kultura drewna, które do naszych czasów zachowało się jedynie fragmentarycznie. Pozwala ono jednak na wysnucie wielu wniosków na temat sposobów wykorzystania jego właściwości, technik obróbki czy finalnych produktów: od budownictwa, poprzez infrastrukturę techniczną aż po sprzęty domowe i gospodarskie.

Atrakcją wystawy jest ścieżka sensoryczna, która da możliwość doświadczenia lasu i jego pożytków za pomocą różnych zmysłów: dotyku, zapachu i dźwięku. Walorem edukacyjnym są również specjalne skrzynie, dzięki którym można prześledzić krok po kroku przebieg różnych metod naukowych badających przestrzeń leśną. Uzupełniają je wywiady z naukowcami wykorzystującymi nowoczesne

technologie przy badaniu lasu. Opowiedzą oni o swoich największych sukcesach i tajemnicach, które nadal czekają na odkrycie. Wystawę zamyka zaproszenie zwiedzających do wykonania konkretnych czynności, dzięki którym mogą przyczynić się do ochrony środowiska leśnego.

Autorzy wystawy:

• Michał Ostrowski, Mohort
• Magda Robaszkiewicz, Tomasz Janiak, Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie
• Maciej i Natalia Jędrzejczak, Kasztelania Ostrowska

Projekt:

• Karol Pawełek, Studio Yos

Współpraca:

• Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Oddział w Poznaniueo
• Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM
• Patronat honorowy nad wystawą objął Dyrektor Generalny Lasów Państwowych
• Patronat medialny: Archeologia Żywa