Na tropie zagadek przeszłości. Archeologia w powieściach Agathy Christie i Arthura Conan Doyle’a

Czy praca archeologa ma coś wspólnego z pracą detektywa? Od 7 czerwca do 30 września 2024 r. Muzeum Archeologiczne w Poznaniu zaprasza na najnowszą wystawę czasową, która odpowie na to pytanie!

Na pierwszy rzut oka te dwa zawody mogą wydawać się zupełnie różne. Jednak łączy je jeden istotny element: dążenie do wyjaśnienia tajemnic przeszłości. Odpowiedź na to pytanie można znaleźć w powieści Agathy Christie „Morderstwo w Mezopotamii”. Jeden z bohaterów wypowiada zdanie:

„Z Pana byłby wspaniały archeolog, Panie Poirot. Posiada Pan wielką umiejętność odtwarzania przeszłości.“

Trafnie wskazuje ono na wspólny cel pracy archeologa i detektywa.

W przypadku archeologa chodzi o odległą przeszłość, związaną z życiem ludzi wieki i tysiąclecia temu. Detektyw skupia się natomiast na wydarzeniach mu bliższych.

Przedmiotem poszukiwań archeologa są artefakty, czyli przedmioty wykonane przez człowieka, a także inne ślady jego działalności w przeszłości. Z ich pomocą badacz wyjaśnia przeszłość i rekonstruuje bieg wydarzeń. Dotyczy to m.in. panowania władców, przebiegu szlaków handlowych, dawnych religii, ale także życia codzienne zwykłych ludzi.

W przypadku detektywa punktem wyjścia jest zbrodnia lub inne przestępstwo popełnione niedawno. Świeże ślady pomagają mu wyjaśnić motyw przestępstwa i ujawnić jego uczestników. Co ciekawe, zarówno praca archeologa, jak i detektywa wiąże się z pojawianiem się fałszywych tropów i przeszkód w trakcie poszukiwań. Obydwa zawody łączy też ekscytacja przed odkryciem lub wyjaśnieniem sprawy. Ostatecznie w obu przypadkach dochodzi do rekonstrukcji wydarzeń z przesłanek. Dzięki temu możliwe staje się prawdopodobne, a prawdopodobne staje się pewne.

Wystawa „Na tropie zagadek przeszłości. Archeologia w powieściach Agathy Christie i Arthura Conan Doyle’a” prezentuje twórczość tych dwóch słynnych autorów powieści kryminalnych. Motywem przewodnim jest archeologia, do której obaj często nawiązywali w swoich dziełach.

Agatha Christie, żona archeologa Maxa Mallowana, aktywnie uczestniczyła w wykopaliskach na Bliskim Wschodzie. Doświadczenia te często czerpała z archeologii. Liczne ślady tych inspiracji można znaleźć w jej powieściach, m.in. „Morderstwie w Mezopotamii”, „Spotkaniu w Bagdadzie”, „Zakończeniu jest śmierć”, „Śmierci na Nilu”, „Randez-vous ze śmiercią” i „Tajemnicy egipskiego grobowca”.

Twórczość Arthura Conan Doyle’a przypadła na 2. połowę XIX wieku, okres intensywnego rozwoju archeologii i paleontologii. Sam pisarz był archeologiem-amatorem. Nie tylko interesował się ówczesnymi odkryciami archeologicznymi, ale prowadził również własne wykopaliska. Zainteresowania prahistorią oraz antropogenezą widoczne są w jego utworach, w tym w tych, w których występuje Sherlock Holmes („Pies Baskerville’ów”, „Czarcia stopa”), jak i w innych, mniej znanych („Zaginiony świat”, „Pierścień Thota”).

To nietypowe spojrzenie na twórczość obu pisarzy pozwala zaprezentować archeologię z innej, mniej znanej strony. Wystawa porusza szerokie konteksty, odnosząc się do życia pisarzy, charakteru epok, w których żyli, a także do samej archeologii jako nauki i jej rozwoju w XIX i XX wieku. Treści prezentowane na wystawie zachęcają do wakacyjnych podróży i lektury dzieł Agaty Christie i Arthura Conan Doyle’a.

Wystawie towarzyszy gra rodzinna o tematyce detektywistycznej, a na dziedzińcu Muzeum powstała strefa czytelnika. Można tam zapoznać się z książkami obu autorów w cieniu oryginalnego obelisku Ramzesa II.

Partnerem wystawy jest Wydawnictwo Dolnośląskie, oficjalny wydawca książek Agaty Christie w Polsce

Kuratorki wystawy: Agnieszka Mączyńska, Agnieszka Krzyżaniak

Patronat medialny: Archeologia Żywa